Bilim, Teknoloji ve Toplum (Science, Technology and Society)

Sorumlu: Dr. Melike Şahinol

Orient-Institut Istanbul (OII) bünyesinde yer alan Bilim, Teknoloji ve Toplum (STS) araştırma alanı, bilim, teknoloji ve toplum kesişimindeki etkileşimleri, disiplinlerarası bir perspektifle analiz etmeye odaklamaktadır. 2015 yılından bu yana yürütülen İnsan, Tıp ve Toplum araştırma alanının bir devamı niteliğinde inşa edilen bu alan, tıbbi inovasyonların ötesine geçerek bilim ve teknoloji alanındaki gelişimleri, dijital dönüşüm süreçleri ve sosyo-teknik ağları kapsayan daha geniş tematik çerçevelerde yoğunlaşmaktadır.

Araştırma alanımızın temel yaklaşımımız, bilim ve teknolojik gelişmeleri yalnızca teknik ilerlemeler olarak değil, toplumsal, siyasi ve kültürel yapılara derinlemesine gömülü dinamik süreçler olarak ele almaktır. OII’deki STS, ampirik, etnografik saha araştırmaları ve tarihsel-karşılaştırmalı analizler gibi yöntemleri kuramsal perspektiflerle bütüncül bir biçimde harmanlamaktadır. Bilim ve teknolojinin güncel inovasyon süreçleriyle tarihsel gelişim seyirleri arasındaki süreklilikler ve kırılmalar başlıca analitik odağını oluşturmaktadır. Mevcut teknolojik değişimlerin yanı sıra, belirli bilim ve teknoloji pratiklerinin ortaya çıkmasına zemin hazırlayan uzun vadeli yapısal oluşumları da incelemeye ve tartışmaya açıyoruz.

OII’deki STS araştırma alanı, uluslararası STS ağlarının bir parçası olarak disiplinlerarası iş birlikleriyle, teknobilimsel pratiklerin toplumsal düzenleri nasıl oluşturduğunu ve dönüştürdüğünü analiz eder. Disiplinlerarası eleştirel diyalog yoluyla bilim ve teknolojinin karmaşık toplumsal içerimlerini inceler.

Araştırmanın konu başlıkları arasında şu alanlar yer alır:

  • Dijital Dönüşüm ve Otomasyon (iş, sağlık, üretim)
  • Sosyoteknik ağlar ve küresel bilgi dolaşımları
  • İnovasyon kültürleri ve teknolojik gelişim dinamikleri ile tasarım süreçleri
  • İnsan-teknoloji etkileşimleri ve beden kavramları
  • Bilim ve teknolojinin tarihsel ve güncel bağlamda toplumsal konumlanışı

Bilim, Teknoloji ve Toplum (Science, Technology and Society) araştırma alanı, uluslararası işbirliklerine açık olup, bilimin ve teknolojinin toplumsal boyutlarını tüm yönleriyle kavrayabilmek için farklı disiplinlerden bilim insanlarıyla etkileşimi teşvik etmektedir.

Projeler

İnovasyon Kümelerinde Medikal Aletlerin Üretim Pratikleri: Tuttlingen, Sialkot ve Samsun’un Karşılaştırmalı Analizi(MediCluster)

02/2025 itibarıyla devam etmektedir
Finansman: Alman Araştırma Topluluğu (Deutsche Forschungsgemeinschaft, DFG), Proje Numarası551920228 (https://gepris.dfg.de/gepris/projekt/551920228)

Baş Araştırmacı (Principal Investigator): Dr. Melike Şahinol
Araştırmacılar: Dr. Gülşah Başkavak, Dr. Ayşe Berna Uçarol

Araştırma Asistan: Uğur Kocager

Proje blog sitesi: https://medicluster.hypotheses.org/

Tıbbi yenilikler, sosyo-teknik tahayyüller içine yerleşmiş sosyo-teknik süreçlerin, tarihsel olarak şekillenen bilim ve teknoloji durumlarının yanı sıra, belirli kümelerde konumlanmış yenilikçi şirketlerin birikmiş bilgi, uzmanlık ve zanaatkârlık mirasının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Örneğin, tıbbi cihaz üretim kümelerinin gelişimi yalnızca inovasyonun tarihsel seyrine ve metal işçiliği ile beceri gerektiren el işçiliğine özgü zanaatkârlık geleneklerine bağlı değildir; aynı zamanda kolektif (zanaat temelli) bilgiyle de şekillenir. Bu çalışmanın amacı, tıbbi ve cerrahi cihaz üretim pratiklerini (uygulamalarını), coğrafi olarak dağılmış ancak birbirleriyle üretim pratikleri ve ekonomik olarak bağlantılı uluslararası kümelerinin bölgesel inovasyon kültürleri çerçevesinde incelemektir. Çalışma, çok-alanlı etnografik araştırmaya dayalı karşılaştırmalı bir analiz kullanarak, kapsamlı nitel görüşmeler aracılığıyla cerrahi alet üretim kümelerinin tarihsel kökenlerini, geleneklerini ve zanaat temelli üretimde bilgi evrimine etkilerini araştıracaktır. Araştırma, en temelde uluslararası inovasyon kümeleri ile tıbbi/cerrahi cihaz endüstrisindeki zanaat temelli üretim pratikleri arasındaki ilişkiye odaklanacaktır. Bu doğrultuda, küresel işbölümü, değer zinciri ve politik ekonominin tıbbi cihaz üretimi ile inovasyon pratiklerini nasıl şekillendirdiği ve etkilediği sorularına da yanıt arayacaktır. Bu araştırmanın temel hedeflerinden biri, bu karmaşık faktörler arasındaki etkileşimi daha derinlemesine anlamak ve bunların cerrahi alet üretimi ile inovasyon süreçleri üzerindeki etkisini anlamaktır. Bu karşılıklı bağımlılık süreçlerini ortaya koyabilmek adına bu çalışma, cerrahi alet üretiminde dünya çapında öncü konumda olan ve birbirleriyle iş birliği içinde bulunan üç farklı coğrafyayı karşılaştırmalı olarak ele alacaktır: Samsun (Türkiye), Tuttlingen (Almanya) ve Sialkot (Pakistan). Bölgesel inovasyon kültürleri, yerleşik bilgi ve pratiklerin konumlanmış faaliyetler olarak ele alınması çerçevesinde, farklı üretim ve tasarım geleneklerinin bölgesel inovasyon kültürlerini nasıl etkilediği incelenecektir.

Araştırma, bu üç kümenin kendi içlerindeki heterojenliğe rağmen birbirleriyle nasıl etkileşime geçtiğini araştıracaktır. Cerrahi alet üretimi ve inovasyon sürecinde yer alan bu üç kümenin üretim zincirleri, yüksek derecede karşılıklı bağımlılık göstermektedir. Dolayısıyla, bu tür iş birliklerinin kurulamaması veya sürdürülememesi, tıbbi cihaz inovasyon zincirinde aksaklıklara veya kesintilere yol açabilir. Kümeler arasındaki inovasyon transfer mekanizmalarının anlaşılması, iş birliğinin güçlendirilmesi ve tıbbi cihaz sektöründeki inovasyonlarım teşvik edilmesi açısından kritik önemdedir. Cerrahi alet üretiminin manuel aşamalarında, incelikli el işçiliği ve yüksek düzeyde beceri ve ustalık gerektiren zanaatkârlık ön planda iken, ileri üretim aşamalarında yüksek teknolojinin kullanımı, farklı zanaat gelenekleri ile teknolojilerin bir araya getirilmesini gerektirmektedir. Bunun yanı sıra, dijital teknolojiler ve otomasyon giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Özellikle bilgisayar destekli üretim teknikleri, robotik sistemler ve veri odaklı inovasyon süreçleri, üretim zincirlerini daha da dönüştürmekte ve yeniden şekillendirmektedir.

Bu araştırma, bölgesel inovasyon kültürleri kavramının geliştirilmesine katkı sağlama potansiyeline sahiptir. Yenilikçi yolların çokluğunun farklı pratikler aracılığıyla nasıl somutlaştığını ve uzmanlık bilgisinin inovasyon zincirleri yoluyla nasıl yayıldığını ortaya koyarak, kültürel açıdan farklı pratiklerin inovasyon değerine dair derinlemesine ve özgün içgörüler sunacaktır.

Seçilmiş Yayınlar

Etkinlikler

Araştırmacıları, Bursiyerler