Proje sorumlusu: Doç. Dr. Barbara Pusch
Proje süresi: 2009 – 2015 (tamamlandı)
Türkiye’den gelen “misafir işçilerin” istihdam edilmeye başlandığı 1960’lı yılların Türkiye’si, Avrupa’da öncelikle göçmen gönderen bir ülke olarak algılanır. Gerek Osmanlı İmparatorluğu’nun gerekse Türkiye Cumhuriyeti’nin hem geçmişte, hem de günümüzde göçmenler için aynı zamanda bir hedef ülke olduğu ise, kamuoyundaki tartışmalarda da, bilimsel söylemde de neredeyse hiç konu edilmez. “Çift Yönlü Bir Göç Ülkesi Olarak Türkiye” başlıklı araştırma alanı, hem Türkiye içinde, hem de Türkiye üzerinden gerçekleşen çok-yönlü bu göç hareketlerine dikkat çekmeyi hedefliyor. Her ne kadar ulusaşırı Almanya-Türkiye göçü şu dönemde araştırma alanının ağırlık noktasını oluştursa da, çok farklı göç dalgalarının hedef ve geçiş ülkesi olarak Türkiye’nin, düzenlenecek bilimsel etkinliklerle, (sosyal)bilimsel ve kuramsal bakış açılarından araştırılması amaçlanıyor. Bu araştırma çerçevesinde aşağıda belirtilen kısmi projeler ve etkinlikler gerçekleştirildi:
Projeler
Çifte vatandaşlık ve Almanya-Türkiye ulusaşırı bölgesinde yasal mensubiyetin diğer biçimleri
Proje sorumlusu: Doç. Dr. Barbara Pusch
Proje süresi: 2014–2015
Destekleyen kuruluş: Mercator-IPC Fellowship
Bu proje çerçevesinde, Almanya-Türkiye ulusaşırı bölgesinin “Türkiye tarafındaki” Alman vatandaşlarını entegre etmenin yasal olanakları araştırıldı. Ulusaşırı göçmenlerin hukuki statüsü daima taraf olan tüm devletlerin yasal düzenlemelerine bağlı olduğu için, bu inceleme yalnızca Türkiye’nin değişen yabancılar ve vatandaşlık yasalarını değil, aynı zamanda Almanya’nın bu alandaki yeni düzenlemelerini de içeriyor. Türkiye’de (1) öteki vatandaşlıklarını sürdürme iznine sahip çifte vatandaşların (2) doğuştan çifte vatandaşların (3) Mavi Kart sahiplerinin ve (4) farklı bir yabancı statüsüne sahip kişilerin yasal mensubiyetleri sorusu, bu araştırmanın odağını oluşturuyor.
Proje çok-düzlemli bir inceleme olarak tasarlandı ve yasal mensubiyet biçimlerini üç ayrı düzlemde araştırdı: (1) yasal düzlemde, (2) sosyo-politik düzlemde ve (3) Türkiye kökenli olan ve Türkiye kökenli olmayan Alman vatandaşlarının kendi bakış açıları düzleminde. Bu bağlamda araştırmaya şu sorular yön verdi: (1) Hukuki çerçeveyi oluşturan koşullar nasıl gelişti? Halen değişmekte olan hukuki durumun temel dinamikleri nelerdir? (2) Almanya ve Türkiye’deki farklı yasa değişiklikleri hakkında kamuoyu söylemini belirleyen ana savlar nelerdir? Bu tartışmaların Almanya-Türkiye ulusaşırı bölgesindeki yasal mensubiyetin farklı biçimleri üzerinde nasıl bir etkisi vardır? (3) Yukarıda belirtilen dört statü grubunun – öteki vatandaşlığını sürdürme iznine sahip çifte vatandaşlar, Jus soli ilkesi uyarınca çifte vatandaş olanlar, Mavi Kart sahipleri ve farklı bir yabancı statüsüne sahip kişiler – kendi hukuki statülerini ve diğer grupların hukuki statülerini nasıl değerlendiriyorlar? Farklı statülere kavuşmak hangi gerekçelerle isteniyor? Ve statü sahiplerinin beklentileri karşılanıyor mu? Sahip oldukları statü içinde ne gibi deneyimler yaşıyorlar ve bu deneyimlerin ulusaşırı pratikleri üzerinde ne gibi bir etkisi oluyor? Farklı statü grupları arasında ne gibi farklılıklar ve ortaklıklar gözlemlenebiliyor? Ve bu kişiler her iki ülkedeki reform süreçlerini nasıl değerlendiriyorlar?
Haydi İstanbul’a: Türkiye’den göç geçmişi olan ve olmayan, yüksek nitelikli Alman vatandaşlarının İstanbul’daki ulusaşırı iş ve yaşam dünyası
Proje sorumlusu: Doç. Dr. Barbara Pusch
Proje süresi: 2010–2014
“Göç”, “Almanya” ve “Türkiye” sözcükleri, yakın bir zaman öncesine kadar hem Almanya’da, hem de Türkiye’de, Almanya’da yaşayan ve “misafir işçi” olarak anılan insanları çağrıştırıyordu. Almanya’dan Türkiye’ye doğru karşı yönde gelişen göç hareketine çok daha az ilgi gösteriliyordu. Bunun sonucunda, kesin dönüş yapan göçmenler, Türkiye kökenli, yüksek nitelikli göçmenlerin ve Almanya’dan Türkiye’ye gelen Alman vatandaşlarının göç gerçekliği büyük ölçüde gözden kaçırılıyordu. Bu proje, Türkiye’den göç geçmişine sahip olan ve olmayan yüksek nitelikli çalışanların göçlerini karşılaştırmalı bir biçimde araştırdı. Araştırma sonuçları bir dizi yayın ve konferansla kamuoyuna sunuldu.
Offshoring ve Remigration (Geriye Göç): İstanbul’daki Türk-Alman çağrı merkezi-şirketleri örneğinde ulusaşırı iş ve yaşam dünyaları
Proje sorumlusu: Julia Splitt, M.A. (Europa-Universität Viadrina Frankfurt/Oder)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 1.9.2013–28.2.2014)
Türkiye, Almanya kökenli şirketler açısından gözde bir offshore-ayağı oluşturuyor; yaklaşık on yıldan bu yana bunların arasına giderek artan bir biçimde çağrı merkezi hizmetleri veren kuruluşlar da katılmakta. Özellikle İstanbul’da, Alman şirketler tarafından kurulan ve Türk-Alman çalışanları istihdam eden yüzlerce çağrı merkezi bulunuyor. Bu doktora projesinde, ulusaşırı Alman-Türk göçünün offshore çağrı merkezi işinin etkileriyle nasıl iç içe geçtiği, niteliksel araştırma yöntemlerinin yanı sıra katılımcı gözlem ve söyleşiler yardımıyla etnografik açıdan araştırılıyor. Çalışmanın ağırlık noktasını çağrı merkezlerinde çalışan aktörler ve onların iş ve yaşam dünyalarına ilişkin kişisel algıları oluşturuyor ve yaş, cinsiyet, vatandaşlık, Türkiye’ye göçün şartları ve eğitim derecesi gibi önemli kategoriler dikkate alınıyor. Proje, çalışanların öznel bakış açısından, bu ilişkiler örgüsünün arka planını ortaya çıkarmayı amaçlıyor. Böylelikle ulusaşırı göç olgusunun aydınlatılmasına ve bu olgunun Almanya ile Türkiye arasındaki ekonomik ve kültürel ilişkiler açısından taşıdığı potansiyelin anlaşılmasına bir katkı sunulması hedefleniyor.
Söyleşi projesi: “Alman-Türk göç araştırmalarının 50 yılı: Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’tan geçmişe ve geleceğe otobiyografik bir bakış”
Proje sorumlusu: Doç. Dr. Barbara Pusch, Julia Splitt’in katkılarıyla
Proje süresi: 2013–2014
Destekleyen kuruluş: Friedrich Naumann Stiftung – Türkiye Bürosu
Bu proje çerçevesinde, Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat’ın Alman-Türk göç araştırmalarındaki elli yıllık deneyimi ve hatıraları ele alınıyor. Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat daha 1963 yılında Alman-Türk göçü konusunda çığır açıcı bir araştırma gerçekleştirmiş ve bu çalışması nedeniyle Federal Almanya Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası gibi çeşitli ödüllere lâyık bulunmuştu. Bu projenin hedefi, Nermin Abadan-Unat’ın öznel bakış açısından, Alman-Türk göç araştırmalarının formel olmayan tarihini kayda geçirmekti. Proje 2013 yılında Doç. Dr. Barbara Pusch tarafından içeriksel olarak geliştirildi. Bunun sonucunda ortaya çıkan söyleşi metinleri Almanca ve Türkçe Pera-Blaetter olarak yayımlandı.
Seçilmiş Yayınlar
Pusch, Barbara; Sirkeci, Ibrahim (Yay. Haz.). Turkish Migration Policy. Londra: Transnational Press 2016.
—-. “Legal Membership on the Turkish Side of the Transnational German-Turkish Space”. Ibrahim Sirkeci; Barbara Pusch (Yay. Haz.). Turkish Migration Policy. Londra: Transnational Press 2016. 205-225.
—-. (In)compatible Transnational Lives and National Laws: The Case of German Citizens in Turkey. Istanbul: IPC-Publication, February 2016 (http://ipc.sabanciuniv.edu/wp-content/uploads/2016/02/InCompatible-Transnational-Lives-and-National-Laws_The-Case-of-German-Citizens-in-Turkey_BarbaraPusch2.pdf)
—-; “German Retirement Tranquillity that the ‘Law on Foreigners and International Protection’ Cannot Protect” Research and Policy on Turkey c. IV, no. 10, 39-47, Centre for Policy and Research on Turkey (Research Turkey), London, Research Turkey (http://researchturkey.org/?p=9845)
—-; Splitt, Julia (Hrsg.). Türk-Alman Göç Araştırmalarının 50 Yılı. (Pera-Blätter 28). Max Weber Stiftung: Bonn 2015.
—-; Küppers, Almut; Uyan-Semerci, Pınar (Yay. Haz.). Bildung in transnationalen Räumen. Education in Transnational Spaces. Wiesbaden: Springer VS 2015.
—-. “Bursa’da Alman Olmak”. İdeal Kent. 14, 2014. 234-251.
—-; Splitt, Julia. “Migration ohne Ende – Ein Blick in die 50-jährige deutsch-türkische Migrationsforschung von und mit Prof. Dr. Nermin Abadan-Unat”. Şeyda Ozil (Yay. Haz.). Türkisch-deutsche Studien Jahrbuch 2014. In der Welt der Proteste und Umwälzungen. Göttingen: V&R Unipress 2014. 127-152.
—-; Splitt, Julia (Hrsg.). 50 Jahre deutsch-türkische Migrationsforschung. (Pera-Blätter 28). Max Weber Stiftung: Bonn 2015-2014. (http://www.perspectivia.net/content/publikationen/pera-blaetter/28)
—-; Splitt, Julia. “Binding the Almancı to the ‘Homeland’ – Notes from Turkey”. Perceptions – Journal of International Affairs. 18/3, 2013. 129-166.
—-. “Karşı İstikametten Göç: Türkiye’deki Yüksek Vasıflı Alman Kadınlar”. Sosyoloji Dergisi. Özel Sayı: Göç. 27, 2013. 123-149.
—-. “Bordering the EU: Istanbul as a Hotspot for Transnational Migration”. Seçil Pacacı Elitok, Thomas Straubhaar, (Yay. Haz.). Migration Potentials from/to Turkey. (HWWI Edition 5) Hamburg: Hamburg University Press 2012. 167-197.
—-. (Yay. Haz.). Transnationale Migration am Beispiel Deutschland und Türkei. Wiesbaden: Springer VS 2012.
—-; Aydın, Yaşar. “Migration of Highly-Qualified Turks from Germany to Turkey: Socio-political Factors and Personal View Points”. International Journal of Business & Globalisation (Special Issue: Exploring Careers of Skilled Immigrants in the Middle East). 8/4, 2012. 471-490.
—-. “Familiäre Orientierungen und Arbeitsmarktintegration von hochqualifizierten MigrantInnen in Deutschland, Kanada und der Türkei”. Arnd-Michael Nohl; Karin Schittenhelm; Oliver Schmidtke; Anja Weiß (Yay. Haz). Kulturelles Kapital in der Migration: Hochqualifizierte Einwanderer und Einwanderinnen auf dem Arbeitsmarkt. Wiesbaden: Springer VS 2010. 287-302.
—-; Ofner, Ulrike; Weiß, Anja. “Migrationsmotive und ihre Institutionalisierung durch die Ausländergesetzgebung”. Arnd-Michael Nohl; Karin Schittenhelm; Oliver Schmidtke; Anja Weiß (Yay. Haz.) Kulturelles Kapital in der Migration: Hochqualifizierte Einwanderer und Einwanderinnen auf dem Arbeitsmarkt. Wiesbaden: Springer VS 2010. 197-210.
—-. “Vom Tellerwäscher zum Millionär? Arbeitsmarktpartizipation von AusländerInnen in der Türkei”. IMIS-Beiträge. 36 (2010). 119-138.
—-. “Zur Verwertung ausländischen Wissens und Könnens auf dem türkischen Arbeitsmarkt”. Arnd-Michael Nohl; Karin Schittenhelm; Oliver Schmidtke; Anja Weiß (Yay. Haz.). Kulturelles Kapital in der Migration: Hochqualifizierte Einwanderer und Einwanderinnen auf dem Arbeitsmarkt. Wiesbaden: Schmidt VS 2010. 83-94.
Etkinlikler
Uluslararası Kongre: Göç Yoluyla Perspektif Değişimi?
Proje sorumlusu: Prof. Dr. Raoul Motika & Prof. Dr. Hans-Georg Soeffner
Etkinlik tarihi: 05–06.05.2015
Ana işbirliği ortağı: Forum Internationale Wissenschaft an der Universität Bonn
Destekleyen kuruluş: Deutsche Forschungsgemeinschaft
“Göç Yoluyla Perspektif Değişimi?” başlıklı kongre, 2014 Ekim’inde Almanya-Türkiye Bilim Yılı çerçevesinde Alman-Türk mübadele süreçleri hakkında gerçekleştirilen uluslararası kongrenin devamı olarak planlandı. Devam kongresinin içeriksel ağırlığı, Almanya’ya özgü soruları ilk konferansta olduğundan daha güçlü bir biçimde kapsıyordu. Kongre, göç ve entegrasyon dinamiklerinin yanı sıra, göç açısından önem taşıyan çeşitli hukuki soruları da ele aldı.
Uluslararası Kongre: Göç Yoluyla Modernleşme?
Proje sorumlusu: Doç. Dr. Barbara Pusch, Prof. Dr. Raoul Motika & Prof. Dr. Hans-Georg Soeffner
Etkinlik tarihi: 22.10–24.10.2014
Ana işbirliği ortakları: Bahçeşehir Üniversitesi Istanbul, Forum Internationale Wissenschaft an der Universität Bonn
Destekleyen kuruluş: Deutsche Forschungsgemeinschaft
İstanbul Orient-Institut’un düzenlediği bu uluslararası kongre, Forum Internationale Wissenschaft an der Universität Bonn (FIW) ve Bahçeşehir Üniversitesi’nin işbirliğiyle, Almanya-Türkiye Bilim Yılı çerçevesinde gerçekleştirildi. Kongrede, Alman-Türk göç olgusunun son elli yıl içinde geçirdiği değişime ilişkin konuların yanı sıra, özellikle kültürel, ekonomik ve dini mübadele süreçleri tartışıldı.
Proje sorumlusu: Dr. Susan Rottmann, Doz. Dr. Barbara Pusch’un katkılarıyla
Etkinlik tarihi: 15.01–17.01.2014
Ana işbirliği ortağı: Boğaziçi Üniversitesi
Bu uluslararası atölye çalışması Boğaziçi Üniversitesi ile işbirliği içinde yürütüldü. Orta-Asyalı göçmenlerin göçe dair biyografik deneyimleri ile Rusya ve Türkiye’deki hukuki konumlarının karşılaştırmalı araştırması atölye çalışmasının odağını oluşturuyordu.
Uluslararası Kongre: Almanya-Türkiye Ulusaşırı Bölgesinde Eğitim Kurumları
Proje sorumlusu: Dr. Barbara Pusch & Dr. Almut Küppers
Etkinlik tarihi: 11-12.10.2013
Ana işbirliği ortağı: İstanbul Bilgi Üniversitesi (Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi)
Destekleyen kuruluş: Fritz Thyssen Stiftung, Goethe-Institut Istanbul
Bu uluslararası OII kongresi, İstanbul Bilgi Üniversitesi (Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi), Universität Frankfurt, Universität Potsdam ve Goethe-Institut Istanbul’un işbirliğiyle ve Fritz Thyssen Stiftung’un maddi desteğiyle düzenlendi. Kongrenin sonuçları kitabı, Almut Küppers et al. Bildung in intransnationalen Räumen, Springer VS Verlag tarafından yayımlandı.
Proje sorumlusu: Dr. Barbara Pusch
Etkinlik tarihi: İlkbahar 2013 – Sonbahar 2013
Bu konferans serisi, Alman-Türk göç olayının farklı görünümlerine odaklandı. Serinin başlığı Emine Sevgi Özdamar’ın romanından esinlendi: “Hayat bir kervansaray – iki kapısı var- birinden girdim, ötekinden çıktım”. “Kervansaray” kavramı, burada ulusaşırılaşma sürecini, göçü, sürüp giden bir insan hareketleri süreci olarak kavrayan yaklaşımı, göç sürecindeki farklı durakları ve pek çok kültürel, ekonomik ve sosyal aktarımı anlatmak üzere kullanılıyor. Bu seri içinde verilen konferanslar, bu Alman-Türk bağlantılarının farklı görünümlerini ve duraklarını ayrı ayrı ele alıyor ve bunları sosyal bilimlerdeki değişik araştırma disiplinlerinin bakış açısından aydınlatıyor.
Uluslararası Kongre “Almanya ve Türkiye Örneğinde Ulusaşırı Göç”
Proje sorumlusu: Dr. Barbara Pusch
Etkinlik tarihi: 30.10–02.11.2011
Ana işbirliği ortağı: İstanbul Bilgi Üniversitesi (Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi)
Destekleyen kuruluşlar: Fritz Thyssen Stiftung, Goethe Institut
Kongre Almanya-Türkiye İşçi Göçü Anlaşması’nın 50. yıldönümü vesilesiyle, İstanbul Bilgi Üniversitesi (Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi) ve Goethe-Institut Istanbul’un işbirliği ve Fritz Thyssen Stiftung’un mali desteğiyle düzenlendi. Kongre kitabı, Barbara Pusch, Transnationale Migration am Beispiel Deutschland und Türkei VS-Springer tarafından yayımlandı.
Konuk Araştırmacılar
Julia Splitt (1.9.2013 – 28.2.2014)
Offshoring und ‚Re‘-Migration: Transnationale Arbeits- und Lebenswelten am Beispiel deutsch-türkischer Callcenter-Agents in Istanbul
Europa-Universität Viadrina Frankfurt (Oder)