Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann (2011 ile Eylül 2020 arasında Prof. Dr. Raoul Motika tarafından yönetildi)
Ana işbirliği ortağı: Universität Hamburg, SFB 950 “Manuskriptkulturen in Asien, Afrika und Europa”
Proje süresi: 2011’den bu yana
Bu ağırlıklı araştırma konusu, R. Motika’nın 2011’den bu yana proje yöneticiliğini üstlendiği Hamburg Üniversitesi SFB 950 işbirliğiyle geliştiriliyor. DFG’nin olumlu kararının ardından SFB R. Motika’nın yeni bir kısmi projesiyle birlikte Mayıs 2015’ten itibaren dört yıl daha uzatıldı. Ağırlıklı olarak el yazması kültürlerinin özünü karşılaştırmalı olarak araştırmaya yönelik yaklaşımların Türkiye’de fazla bilinir olmamasından dolayı öncelik Türkiye’deki araştırmacılara bu yeni araştırma yaklaşımlarının tanıtılmasına veriliyor. Bu amaçla, daha çok Arapça el yazmalarına yönelik çalışan “The Islamic Manuscript Association” (TIMA) ile sıkı işbirliği içinde çalışacak bir Alman-Türk-Uluslararası ağ kurulacak. Ama Haziran 2016’da imzalanan bir işbirliği sözleşmesiyle de belirlendiği gibi, asıl ağırlık SFB 950 ile gerçekleştirilecek sıkı işbirliğine verilecek. Bu kapsamda Şubat 2016’da İstanbul’da ortak bir Kış Akademisi düzenlendi. İki kuruluş ortak burs programları da başlatıyor. R. Motika’nın danışmanlığını yapacağı bir Türk doktora öğrencisi, 2016’dan başlayarak üç yıllığına Hamburg Üniversitesi SFB 950’de doktora yapacak.
Projeler
Traugott Fuchs: bir Alman göçmen ve terekesi
Proje sorumluları: Dr. Richard Wittmann & Dr. Karin Schweißgut
Proje süresi: 2019–2021
İşbirliği ortağı: Prof. Dr. Cengiz Kırlı (Archives and Documentation Center, Boğaziçi Üniversitesi)
Türkiye ile Almanya arasındaki sıkı bağlar sadece Türkiye’den çok sayıda göçmenin Almanya’da veya güneyin güneşli ikliminde yaşamak isteyen Alman emeklilerin Türkiye’de bulunması olgusuna indirgenemez. İki ülke arasındaki yakınlığı sağlayan şey sadece ekonomi ve politika değil, en başta, sürekli veya geçici olarak yerleştikleri yeni vatanlarında yıllar boyunca angaje olan, dostluklar kuran ve misafiri oldukları ülkenin geleceğini de etkileyen insanlardır. Traugott Fuchs (1906–1997) siyasi sığınmacı olarak, üniversitedeki hocası, Romanist Leo Spitzer’in (1887–1960) ardından 1934’te İstanbul’a gelmişti. Fakat Fuchs, hemen 1936’da ABD’ye giden Spitzer’den farklı olarak, Türkiye’den – hatta İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesinden sonra bile – ayrılmayıp ömrünün sonuna kadar burada kaldı. İstanbul Üniversitesi’nde Roman ve Alman filolojilerinde, ayrıca Robert College’de ve bu okulun ardılı olan Boğaziçi Üniversitesi’nde çalıştı.
Kendi mirasçısı olmayan Traugott Fuchs ölümünden sonra ardında binlerce yazıdan, yüzlerce çizim, resim ve tablodan oluşan büyük bir arşiv bırakmıştı. Büyük hacmi dolayısıyla, bu arşivin bütün olarak elden geçirilip kalıcı biçimde, gerektiği gibi saklanması ortaya maddi şartlar ve personel yönünden devasa bir ödev koyuyor. Bunun için, Boğaziçi Üniversitesi’nde, Traugott Fuchs’un terekesinin büyük kısmının saklanmakta olduğu, Prof. Dr. Cengiz Kırlı yönetimindeki Arşiv ve Dokümantasyon Merkezi‘nde bulunan Traugott Fuchs Kültür ve Tarih Mirası Arşivi ile Orient-Institut Istanbul işbirliği yapma kararı aldılar.
İlk adım olarak, Orient-Institut olarak, daha Dr. Astrid Menz’in kütüphane yöneticiliği sırasında, Almanya Federal Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı’na, bu makamın kültür koruma programı çerçevesinde başvuruda bulunuldu. Böylece, arşivin bilimsel olarak kataloglanması çalışmaları için alınabilen 45.000 € destekle iki elemanın yıl sonuna kadar sürecek bir çalışmaya başlaması sağlandı. Bu çalışma verilerin Prof. Dr. Raoul Motika ve Dr. Karin Schweissgut’un yönetiminde Kalliope katalog programına girilmesiyle gerçekleşiyor. İkinci bir adım olarak, arşivin tamamen dijitalize edilmesi planlanıyor. Fakat bunun için yeniden üçüncü taraf desteği elde edilmesi gerekecek.
Boğaziçi Üniversitesi ile Orient-Institut Istanbul’un, Traugott Fuchs’un Almanya’daki ailesiyle beraber giriştikleri bu proje kendisinin mirasını güvenceye almakla kalmayıp Alman ve Türk bilimciler arasında yeniden, sıkı bir işbirliğine kapı açacaktır. Bu da kesin, Traugott Fuchs’un kimliğine uygun bir hedeftir.
Corpus Musicae Ottomanicae
Proje sorumluları: Prof. Dr. Ralf Martin Jäger, Dr. Richard Wittmann, PD Judith I. Haug
Proje süresi: Ekim 2015 – Eylül 2022 / Eylül 2027
Ana işbirliği ortağı: Westfälische Wilhelms-Universität Münster
Destekleyen: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG)
Bu proje, müzik bilimlerine yönelik araştırma alanında yer alıyor. Fakat aynı zamanda “Yazma Kültürleri başlıklı ağırlıklı proje konusuyla da çok sayıda kesişen noktaya sahip.
Etkinlikler
2016 Kış Akademisi: Takas, birlikte varoluş ve tecrit durumunda el yazması kültürleri Proje sorumluları: Prof. Dr. Raoul Motika, Janina Karolewski, M.A.
Etkinlik tarihi: 22–26 Şubat 2016
Ana işbirliği ortağı: SFB 950 Manuskriptkulturen in Asien, Afrika und Europa, Universität Hamburg
Orient-Insitut Istanbul, 22-26 Şubat 2016 tarihlerinde Hamburg Üniversitesi Centre for the Study of Manuscript Cultures (CSMC) ortaklığı ve Islamic Manuscript Association (TIMA) işbirliğiyle İstanbul’da “Manuscript Cultures in Exchange, Coexistence and Isolation” başlıklı bir Kış Akademisi düzenledi.
Kış Akademisi’nin hedefi, CSMC’nin araştırmalarını Türkiye’de tanıtmak ve Hamburglu ve Türk araştırmacılar arasında ilişkiler kurulmasına önayak olmaktı. Kış Akademisi ayrıca, Hamburglu bilim insanlarına İstanbul’un zengin arşiv ve kütüphanelerine bir bakış sundu. Katılımcılar öğleden önceleri İstanbul’daki el yazmaları açısından önemli kurumları ziyaret etme fırsatı buldular. Bu kurumlar arasında zengin bir çivi yazısı tableti koleksiyonuna sahip olan Arkeoloji Müzesi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı’nın Kitap Şifahanesi ve Arşiv Dairesi, Sakıp Sabancı Müzesi, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi (IRCICA), Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi, İstanbul Üniversitesi El Yazmaları Koleksiyonu ve Türk ve İslam Eserleri Müzesi yer aldı.Dört gün boyunca öğleden sonraları farklı konularda atölye çalışmaları düzenlendi: (1) “A Forgotten Galaxy Still Persisting?: Manuscript Cultures in Asia, Africa and Europe”, (2 )Historical Manuscripts under Scrutiny: Computer Based Tools and Material Analysis, (3) Manuscripts and Politics of Memory und (4) “Manuscript Cultures in Interaction”. Kış Akademisi’nin yan etkinlikleri arasında Orient-Instiut Istanbul’da düzenlenen iki akşam konferansı yer aldı. CSMC’den Michael Friedrich, güncel el yazması araştırmalarında yeni yaklaşımlar ve ortaya çıkan yeni sorular hakkında konuşurken Münster Üniversitesi’nden Ralf Martin Jäger, yöneticiliğini yaptığı ve Ön Asya müzik el yazmalarını ele alan “Corpus Musicae Ottomanicae” projesini tanıttı.
Atölye calışması: Osmanlı İmparatorluğu’nda El Yazması Kültürleri Proje sorumluları: Aslıhan Gürbüzel, M.A. (Burslu), Dr. Richard Wittmann, Prof. Dr. Raoul Motika
Proje tarihi: 6–7 Haziran 2012
Ana işbirliği ortakları: History Department at the University of California, SFB 950 Manuskriptkulturen in Asien, Afrika und Europa, Universität Hamburg
Bu uluslararası katılımlı atölye University of California Los Angeles ‘in (UCLA) Tarih Bölümü ve Hamburg Üniversitesi’nde Centre for the Study of Manuscript Cultures (SFB 950) işbirliğiyle düzenlendi. Yapılan toplam 10 sunumda Osmanlılarda kitap ve kütüphane kültüründen yazı kültürüne ve tek tek el yazmalarına kadar uzanan geniş bir konu yelpazesi ele alındı. ABD, Türkiye ve Almanya’dan öncelikli olarak genç bilim insanlarının projeye dahil edilmesi ile Osmanlı el yazması kültürünün araştırılması için bir ağ kurulmasının ilk adımı atılmış oldu. Çoğunluğu devam etmekte olan doktora çalışmalarına dayanan katkıların ve iyi hazırlanmış tartışmaların yüksek düzeyi, el yazması araştırmalarına olan ilginin arttığına işaret ediyor. Olumlu bir başka nokta da, bu etkinliğin Enstitünün burslusu olan ve Harvard Üniversitesi’nde doktora yapan genç bir bilim insanının girişimiyle düzenlenmiş olmasıydı. Kendisi daha sonra OII girişimiyle SFB Manuskriptkulturen’in bursunu alarak karşılaştırmalı el yazması araştırmaları konusunda bilgi edinmek amacıyla Hamburg’a gitti.
Tamamlanmış Projeler
Sesli Okuma, Ezberleme ve Not Alma: Anadolu’nun Alevi Köylerinde El Yazması Metinlerin Kullanımı
Proje sorumluları: Prof. Dr. Raoul Motika, Janina Karolewski, M.A.
Proje süresi: 2015 – 2019
Işbirliği ortağı: Universität Hamburg, SFB 950 “Manuskriptkulturen in Asien, Afrika und Europa”
SFB 950 (2015–2019) tarafından OII ile yakın işbirliğiyle yürütülen bu kısmi proje, 20. yüzyılın ortalarına kadar okur yazarlığın yaygın olmadığı Anadolu’daki Alevi köy cemaatlerinde el yazması kültürüyle ilgileniyor. El yazması metinlerin, ağırlıklı olarak dini içeriklerin öğrenilmesi ve öğretilmesinde kullanımı on dört özel el yazması koleksiyonu üzerinden araştırılıyor. Koleksiyonların tarihi, bileşimi ve bağlamı üzerinden yazma metinlerin kültürel pratikler içinde nasıl kullanıldığı bilgisine ulaşılmaya çalışılıyor. Yanıtları aranan sorular şunlar: Kim hangi yazma metinleri yazdı ve kullandı; farklı koleksiyonlar bilginin saklanması ve iletilmesine nasıl katkıda bulundu; el yazması metinlerin içeriği ya da görünümü yüksek sesle okuma, ezberleme ve not alma gibi kullanım biçimleri yoluyla etkilendi mi; etkilendiyse nasıl etkilendi.
Alevilikte Buyruk El Yazmaları: Dini bilginin yazılı ve sözlü aktarım arasında taşıyıcı ve aktarıcı olarak toplu el yazması metinler
Proje sorumluları: Prof. Dr. Raoul Motika, Janina Karolewski, M.A.
Proje süresi: 2011 – 2015
Işbirliği ortağı: Universität Hamburg, SFB 950 “Manuskriptkulturen in Asien, Afrika und Europa”
Hamburg Üniversitesi SFB 950 – Asya, Afrika ve Avrupa’da El Yazması Metin Kültürleri’nin (1. Aşama: Sonbahar 2011 – Sonbahar 2015) bir parçası olan bu proje; yaklaşık 30 ayrı ciltten oluşan ve Buyruk adı verilen, Alevi toplulukların ağırlıklı olarak sözlü aktarıma dayanan bağlamı içinde dini bilgileri saklayan ve aktaran toplu el yazması defterlerinin (18. yüzyıl sonları – 20. yüzyıl başları) özelliklerini ve fonksiyonunu araştırıyor. İçerik, dil, paleografi ve malzemelere ilişkin bir analiz ile bu ‘otonom’ el yazması kültürünün öncelikle bilginin örgütlenmesi, aktarım yolları, aktarım teknikleri ve metin derlemeye yönelik karakteristik özelliklerinin ortaya çıkartılması ve böylece sosyo-kültürel bağlamla karşılaştırmalı şekilde geçirdiği değişimlerin izlenmesi hedefleniyor
Editing Post-Byzantine Notations
Proje sorumluları: Dr. Kyriakos Kalaitzidis, Dr. habil. Martin Greve
Proje süresi: 2016 – 2019
Destekleyen: Alexander Onassis Foundation
Bu proje, müzik bilimlerine yönelik araştırma alanında yer alıyor. Fakat aynı zamanda “Yazma Kültürleri” başlıklı ağırlıklı proje konusuyla da çok sayıda kesişen noktaya sahip.