Proje sorumlusu: Dr. Esther Voswinckel Filiz
Proje süresi: 2011’den bu yana
Anadolu’nun Dinler Tarihi başlıklı araştırma alanı, disiplinler arası sınırları aşarak Anadolu’nun dinler tarihinin farklı fenomenleriyle ilgilenen ve birbiriyle gevşek ilişkiler içinde bulunan tarihi ve güncel ağırlıklı araştırma konularını içeriyor. Burada üç tema öne çıkıyor: Dini pratikler, dini değişim ve (coğrafi ve ideolojik) sınırların aşılması.
Projeler
Yayınlar
Esther Voswinckel Filiz. Aziz Mahmud Hüdayi in Istanbul – Biographie eines Ortes. Istanbuler Texte und Studien 48. Ergon Verlag, Baden-Baden, 2022.
R. Langer, J. Zimmermann & J. Karolewski (eds.). Transmission Processes of Religious Knowledge and Ritual Practice in Alevism between Innovation and Reconstruction. (Geschichte und Kultur des modernen Vorderen Orients: Heidelberger Studien = History and Culture of the Modern Near and Middle East: Heidelberg Studies, 39) Berlin et al.: Peter Lang, 2018.
A. C. S. Peacock & S. N. Yıldız (eds.). Islamic Literature and Intellectual Life in Fourteenth- and Fifteenth-century Anatolia. (Istanbuler Texte und Studien Bd. 34) Würzburg: Ergon Verlag, 2016.
Etkinlikler
Workshop: Atmospheres – Multisensorial Research in Istanbul. Artistic and Academic Research in Dialogue.
Düzenleyen: Orient-Institut Istanbul, Concordia University Montreal ve Centre for Advanced Studies in Music (MIAM), Istanbul, 13.-14.10.2023.
Sunum: Hima in the House: Avian Architecture Across the Islamic World. Prof. Dr. Christiane Gruber (University of Michigan).
Etkinlik sorumlusu: Dr. Esther Voswinckel Filiz
Tarih: 7.12.2022
Workshop: Experience of a City. Multisensorial Approaches to Past and Present.
Düzenleyen: Salih Demirtaş M.A., Dr. Esther Voswinckel Filiz
Tarih: 30.5.2022
Panel: Ziyāra Revisited: Explorations of the Multisensorial and Material Dimensions of Pilgrimage in Iran and Beyond. IRSSC Closing Conference.
Tarih: 10.02.2022
Sunum: Wishing Trees and Whirling Rocks: Eco-Material Rituals at the Alevi Shrine of Abdal Musa. Prof. Christiane Gruber (University of Michigan)
Etkinlik sorumlusu: Esther Voswinckel Filiz
Tarih: 2 Aralık 2020.
Workshop: The Ingredients of Aşure. Prof. em. Frances Trix, Dr. Marie Hélène Sauner ve Priscilla M. Işın ile.
Etkinlik sorumlusu: Esther Voswinckel Filiz
Etkinlik tarihi: 24 Eylül 2020.
Konferans: The Sacred Patrimony of Sufism: Architecture, Objects and Symbols from the Maghreb to Asia
Düzenleyen: Alexandre Papas (CNRS/Cetobac), Thierry Zarcone (CNRS/Gsrl) ve Bayram Balcı (IFEA). Orient-Institut Istanbul’un desteği ile.
Etkinlik tarihi: 17 – 18 Ekim 2019.
Üçüncü Hazırlık Atölyesi: Anadolu’nun Dinsel Tarihi – GIS & Veri Tabanı (Religious History of Anatolia – GIS & Database)
Proje Sorumluları: Frederick Elwert & Raoul Motika
Etkinlik Tarihi: 17 Ekim 2016
Düzenleyenler: Centrum für Religionswissenschaftliche Studien (CERES), Ruhr-Universität Bochum ve OII
Bu atölye çalışması “Circulation, Adaption, and Invention: Religious Change in Anatolia at the Intersection of Continents and Cultures” başlıklı uluslararası çalışma grubunun hazırlıkları çerçevesinde Bochum’da CERES’te düzenlendi. Hedef, 2017/2018’de tamamlanması planlanan bir dijital çalışma platformu için bir konsept hazırlanması için ön çalışmaların gerçekleştirilmesiydi. Atölye sırasında ilgili kurumlardan yaklaşık 20 kadar temsilci, sosyal bilimler alanında kullanılan dijital programlardan, GIS sistemlerinden ve veri tabanlarından örnekler sundu ve bu örneklerin planlanan büyük projeyle ilgisi konusunda tartıştı. Proje konsorsiyumunun “Digital Humanities“ adlı çalışma grubu atölye çalışmasının sonucunda, Orient-Institut Istanbul’un (Max Weber Stiftung merkezinin desteğini alarak) DAI ile birlikte DAI’nin Berlin’deki merkezinde proje için bir dijital çalışma platformu oluşturma amaçlı bir Digital Humanities konsepti geliştirmesine karar verdi.
İkinci Hazırlık Atölyesi: Anadolu’nun Dinsel Tarihi – Orta ve Güneydoğu Anadolu’da Dinsel Değişim (Religious History of Anatolia – Religious Change in Central- and South-East Anatolia)
Proje Sorumluları: Engelbert Winter, Andreas Schachner, Aylin de Tapia, Raoul Motika, Frederick Elwert
Etkinlik Tarihi: 3–4 Haziran 2016
Düzenleyenler: Centrum für Religionswissenschaftliche Studien (CERES), Ruhr-Universität Bochum ve OII
“Religious Change in Central- and South-East Anatolia” başlıklı atölye çalışması, İstanbul’da “Circulation, Adaption, and Invention: Religious Change in Anatolia at the Intersection of Continents and Cultures” konusunda çalışacak uluslararası bir çalışma grubu oluşturmaya yönelikti. Orta Anadolu ve Güneydoğu Anadolu projenin seçilmiş beş ağırlıklı bölgesi arasında yer alıyor. Bu bölgeler, milattan önce 10.000 yılından bugüne kadar devam eden “longue durée” boyunca Anadolu’da var olan dini pratiklerin çeşitliliği ve komşu kültür alanlarıyla bağlantıları için örnekler olarak ele alındı. Atölye çalışmasına katılanlar, seçilmiş zaman dilimleri ve alt bölgeler üzerinden giderek araştırmaların güncel durumunu gözden geçirmeye ve ortak araştırma sorularını belirlemeye çalıştılar. Bu bölgelerde yer alan Göbekli Tepe gibi önemli kutsal mekanlarla ilgili sorular büyük bir rol oynadı. Projenin Büyük Anadolu bölgesinin araştırılması için yeni perspektifler açmaları ve günümüzde yaşanan sosyal ve din temelli çatışmaların daha iyi anlaşılabilmesi için yardımcı olmaları amacıyla belirlenen üç temel konusu da (“Çevre ve Din”, “Egemenlik ve Din” ve “Bağlantılar Etkileşimler”) çalışmalarda merkezi bir role sahipti. Yaklaşık 40 katılımcının çoğunluğu Almanya, Türkiye, Fransa ve İsrail’dendi.
Atölye çalışması: Biyografi, Kişisel Kimlik, Ego, Benlik ve Öz-dönüşüm
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihleri: 17–19.03.2016
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer partner kuruluş: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu workshop “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde Orient-Insitut Istanbul’da düzenlendi. Atölye’de yeni dinselliklerin çeşitli biçimleri içinde yer alan kişisel gelişim konusundaki çok çeşitli tasarımlar incelendi. Ele alınan konular arasında; spiritüel dönüşüm, insanın egosuyla sürdürdüğü mücadele, bedensel, ruhsal ve zihinsel sağaltım ve özün ve bedenin temel transformasyonu ile ilgili anlatımlar yer aldı. En önemli tartışma konularının arasında kavramsallaştırma sorunsalı yer aldı ve bu konu hem farklı spiritüel geleneklerin karşılaştırılması hem de başka dillerden Türkçeye çeviriler açılarından ele alındı. Özellikle, ego kavramının karşılığı ve spiritüel yükseliş için bir konsept olarak İslami bir kavram olan nefs’in karmaşıklığı üzerinde duruldu. Tüm sunumlardaki anahtar sorular birey ve toplum arasındaki ilişki ve ele alınan dini grubun oluşumunda bireysel değişimin narratif temsilinin rolü ile ilgiliydi.
Atölye: Geç Dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Spiritualizm (Spiritism in the Late Ottoman Empire and the Turkish Republic)
Proje Sorumluları: Alexandre Toumarkine & Till Luge
Etkinlik Tarihi: 22 – 23 Ocak 2016
Ana işbirliği ortakları: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer işbirliği ortakları: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul), Swedish Research Institute Istanbul (SRII)
Destekleyenler: Deutschen Forschungsgemeinschaft (DFG) & Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye çalışması, “Türkiye’de Yeni Dini Hareketler: Sekülerleşmiş Bir Müslüman Ülkede Yeniden Cazibe Merkezi mi?” başlıklı proje çerçevesinde Orient-Institut Istanbul’da yapıldı. Çalışma kapsamında, geç Osmanlı döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti’nde spiritüalizmin alımlaması ve yaygınlaşması incelendi. Osmanlı İmparatorluğu ile ilgili bir panelde, İmparatorluğun ana kentlerinde spiritüalizmin (ruhçuluğun) tarihi konusu Osmanlıca, Fransızca ve İngilizce kaynaklar üzerinden kapsamlı bir şekilde analiz edildi. Türkiye Cumhuriyeti’nde spiritüalizm konulu panelde ise, Türk spiritüalizminin merkezi öneme sahip ismi Bedri Ruhselman’ın ve 1940’lar ve 1950’lerin edebiyat çevrelerinin oynadıkları role odaklanıldı. Bu kapsamda, spiritüalizm ve İslam arasındaki ilişki de dikkate alındı. Türk post-spiritüalizminin günümüzde geçirdiği transformasyon ise çeşitli kurumlar ve gruplar üzerinden ele alındı.
Atölye calışması: Şamanlar, spiritüellikler ve kıyamet üzerine – Türkiye ve Yakın Doğu’da yeni dinler ve alternatif spiritüellikler
Proje sorumluları: Laurent Mignon & Alexandre Toumarkine & Till Luge
Etkinlik tarihi: 2.12.2015
Ana işbirliği ortağı: St Anthony’s College, Middle East Centre (University of Oxford), Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde Oxford Üniversitesi’nde düzenlendi. Atölye, bir panel ve bir yuvarlak masa toplantısından oluştu. Panelin konusu; Türkiye’de spiritüellik, politika ve ideolojilerin farklı biçimleri arasındaki ilişkiydi. Burada spiritizm, neo-şamanizm, İslami kıyametçilik ve alternatif spiritüelliklerin siyasi kurumlar ve hareketlerle ilişki biçimleri incelendi. Paneli takip eden yuvarlak masa toplantısında, Türkiye’de ve Orta Doğu’da küçük Müslüman toplulukların etkinlikleri ve hareket özgürlükleri konusu tartışıldı.
Atölye calışması: Coğrafya, yerellik ve konum
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine & Till Luge
Etkinlik tarihleri: 8. – 10.10.2015
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer işbirliği ortağı: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul)
Destekleyenler: Deutschen Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye „Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?“ projesi çerçevesinde Orient-Insitut Istanbul’da düzenlendi. Atölye’nin iki ana konusu vardı: Bir yandan, yeniden büyülendirme süreçleri -özellikle kırsal bölgelerde- incelendi. Bu yapılırken bölgesel coğrafya ve arkeolojik bulgular da gözönünde bulunduruldu. Diğer yandan spiritüelliğin mekanlaştırılması sorusu özellikle kentli bağlamlarda ele alındı.Bu kapsamda da bölgesel özgül özellikler, sosyal ve mekansal nişler ve mekanın toplumsal kullanımı konuları araştırıldı.
Atölye çalışması: Kutsal kitaplar ve spiritüel kurgu –– Hermeneutik ve edebi hayal gücü
Proje sorumluları: Nathalie Clayer, Dilek Sarmış, Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihleri: 6-7.05.2015
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde École des Hautes Études en Sciences Sociales’de (EHESS, Paris) düzenlendi. İki konu ele alındı: Birinci konu, popüler edebiyatta, özellikle de bilimkurgu ve sinemada dini imgelemelerdi. Bu alanda büyü bozumu ve yeniden büyülendirme süreçleri ve yeni eskatolojik vizyonlar incelendi. İkinci konu da, kutsal kitapların dini ve spiritüel topluluklar tarafından farklı kullanımları oldu. Burada hermeneutik ve süregelen sakralizasyon süreçlerine özellikle vurgu yapıldı.
Atölye calışması: Anadolu’da İslam’ın Alımlanması
Proje sorumlusu: Dr. Andrew Peacock (School of of History, University of St Andrews); Dr. Sara Nur Yıldız desteğiyle
Etkinlik tarihleri: 05-06.05.2015
Ana işbirliği ortağı: Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED)
Bu atölye “IslamAnatolia” projesi çerçevesinde düzenlendi. Katkılar için bkz: A.C.S. Peacock, Bruno de Nicola, ve Sara Nur Yıldız (Yay. haz.), Islam and Christianity in Mediaeval Anatolia. Surrey, UK: Ashgate, 2015
Atölye calışması: Yeni dinselliklerde otoritenin alternatif inşaları
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine & Till Luge
Etkinlik tarihleri: 19–21. 02.2015
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer partner kuruluşlar: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde Orient-Institut Istanbul’da düzenlendi. Konu, yeni dinselliklerin farklı ifade biçimleri içersinde, örneğin sufilikte, ezoterizmin modern biçimlerinde, okültizmde ve spiritizmde otoritenin inşası idi. Modern otorite biçimlerinin oluşumunda estetiğin, öz gelişimin, terapilerin ve narratif diskurların kullanımı karşılaştırmalı olarak incelendi. Ayrıca bu unsurların bazılarının günümüz Türk İslamı içinde içselleştirilmesi konusu da ele alındı.
Atölye calışması: Yeni dinsellikler ve medya
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihleri: 30.10-1.11.2014
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer işbirliği ortakları: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul), Norveç Büyükelçiliği Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu atölye “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde Orient-Institut Istanbul’da düzenlendi. Atölye’de Türkiye’de yeni dinselliklerin şekillenmesi ve yaygınlaşmasında yayınevlerinin, yayıncıların, yazarların, çevirmenlerin ve televizyon veya internet gibi yeni medya kanallarının oynadığı farklı roller incelendi. Türkiye’nin özgül özelliklerinin daha net ortaya çıkabilmesi için bu tür aktör ve kurumların tarihsel rolü Türkiye dışı farklı bağlamlarla karşılaştırmalı olarak ele alındı.
Atölye calışması: Yeni dinsellikler ve bilim – Bilimsel düşünce ve söylemlerin yaratıcı benimsemesi üzerine
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihleri: 19–21.06.2014
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer işbirliği ortakları: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul), Swedish Research Institute in Istanbul (SRII)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu workshop “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?“ projesi çerçevesinde Orient-Institut Istanbul’da düzenlendi. Konu, bir yanda din ve dinsellikler diğer yanda da pozitivizm, yaratılışçılık ve sözde bilim arasındaki ilişklerdi. Ele alınan araştırma nesneleri arasında Osmanlı spiritizmi, Said-i Nursi’nin bilim anlayışı, ufo inancı, dini-spiritüel kuantum teorileri ve modern ezoterizm yer aldı.
Atölye calışması: Günümüz İstanbul’unda Afrikalı göçmenler, kiliseler ve yeni dinsellikler
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihi: 24.5.2014
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Atölye calışması “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi çerçevesinde Orient-Institut Istanbul’da düzenlendi. Ele alınan konular arasında Afrikalı göçmenlerle bağlantılı, görünürlüğü az ya da henüz kurulmakta olan kurumlar ve henüz bilinmeyen veya ihmal edilmiş aktörler yer aldı. Göçmenlik konusuyla uyumlu olarak araştırmalar metodolojik açıdan mekan ve uygulama arasındaki ilişkiyle bağlantılı sorulara yöneldi.
Konferenz: Derviş ve Yogi – Türk gözüyle Hint spiritüelikleri
Proje sorumluları: Laurent Mignon, Alexandre Toumarkine & Till Luge
Etkinlik tarihi: 3.5.2014
Ana işbirliği ortakları: St Anthony’s College, Middle East Centre (University of Oxford), Ertegun House (University of Oxford), Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) & Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu konferans “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?“ projesi çerçevesinde Oxford Üniversitesi’nde düzenlendi. Konferansın konusu, Hindistan’ın ve Hint dinleri ve spiritüelliklerinin geç dönem Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde alımlamasıydı. Konferans aynı zamanda, konunun bir toplu yayının hazırlıklarına yönelik olarak kapsamlı biçimde incelenmesini amaçlıyordu. Bu kapsamda yayının içeriğinin eksik kalan bölümleri incelendi ve daha önce gerçekleştirilmiş etkinliklerde sunulan araştırma sonuçları eleştirel bir bakışla ele alındı.
Atölye calışması: Türk devlet aktörlerinin ve islami otoritelerinin yeni dinselliklere tavrı
Proje sorumluları: Alexandre Toumarkine, Till Luge
Etkinlik tarihleri: 20–22.2.2014
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Bu workhsop, ANR ve DFG tarafından desteklenen “Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?” projesi kapsamında düzenlenen workshopların ilkiydi. Ele alınan konu, Türkiye’de devlet kesiminden aktörlerin ve devlet kurumlarının geniş bir çerçeveye yayılan yeni dinselliklerle ilgili tutum ve eylemleriydi. Alternatif terapi biçimlerinin devletin sağlık sistemine entegrasyonu, Diyanet’in İslamiyet dışı spiritüelliklere karşı tutumu ve sufiliğin modern Türk kültürünün bir parçası olarak kamu tarafından gördüğü destek gibi konular da tartışılan noktalar arasında yer aldı.
Atölye calışması: Türkiye’de yeni dinsellikler – Alan araştırmaları sunumları III
Proje sorumlusu: Alexandre Toumarkine
Etkinlik tarihleri: 25–26.10.2013
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Diğer işbirliği ortağı: Institut Français d’Etudes Anatoliennes (IFEA, Istanbul)
Bu workshopta, Hindistan’la ilişkili spiritüelliklerin alımlaması ve sufiliğin yeni biçimleri konulu araştırmaların devamı ve derinleştirilmesi hedeflendi. Bunun yanısıra, Türkiye’de ezoterik ve okült düşünce ve pratiklerin yaygınlaşması ve İslamiyet dışı İbrahimi dinlerin bugünün İstanbul’undaki pratikleri ele alındı. Bu ve bundan önceki iki workshop, sadece Türkiye’de yeni dinsellikler konusunda bir ilk genel bakış sağlamakla kalmadı, aynı zamanda terminolojiyle ilgili temel sorunların tartışılmasına yardımcı oldu. Bu kapsamda bazı konuşmacılar, “yeni dini hareketler” şeklinde ifade edilen araştırma konusunun kavramsal çerçevesini sorguladı. “Hareketler”e odaklanılmasının kısıtlayıcı olduğu, bu nedenle de araştırmanın kapsamayı hedeflediği geniş alanın bundan böyle “yeni dinsellikler” kavramı altında tasarlanması konusunda mutabık kalındı.
Atölye calışması: Türkiye’de yeni dinsellikler – Alan araştırmaları sunumları II
Proje sorumlusu: Alexandre Toumarkine
Etkinlik tarihleri: 19–20.4.2013
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Bu workshopta spiritüalizm ve spiritizm kavramlarının Türkiye’de yeni dinlerin ve dinselliklerin gelişimi için taşıdığı anlam açıklığa kavuşturuldu. Ayrıca Hindistan alımlaması bir kez daha ele alınırken, aynı zamanda da yargı konusu ve alternatif dini düşüncelerle ilgili İslamiyet içi tartışmalar konu edildi.
Atölye calışması: Literature and Intellectual Life in Islamic Anatolia in the 14th–15th Centuries: Historical, Social and Political Perspectives
Proje sorumlusu: Dr. Andrew Peacock (School of of History, University of St Andrews); Dr. Sara Nur Yıldız desteğiyle
Etkinlik tarihleri: 6–7.9.2013
Ana işbirliği ortağı: Koç Üniversitesi Anadolu Medeniyetleri Araştırma Merkezi (ANAMED)
Bu workshop “IslamAnatolia” projesi çerçevesinde düzenlendi. Katkılar için bkz: A.C.S. Peacock, Bruno de Nicola, ve Sara Nur Yıldız (Yay. haz.), Islamic Literature and Intellectual Life in Fourteenth- and Fifteenth-Century Anatolia, Würzburg: Ergon Verlag Würzburg in Kommission, 2016.
Atölye calışması: Türkiye’de yeni dinsellikler – Alan araştırmaları sunumları I
Proje sorumlusu: Alexandre Toumarkine
Etkinlik tarihleri: 23–24.11.2012
Ana işbirliği ortağı: Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC, EHESS, Paris)
Bu ilk workshopun hedefi, Türkiye’de yeni dini hareketler ve yeni dinsellikler konusunda genel bir bakış sağlamak için projeye yardımcı olmaktı. Projenin konuları yeni dini hareketler ve Hindistan’la ilişkili New Age pratiklerinden spiritüel boyutlu çeşitli alternatif terapi biçimlerine ve Türkiye’de sufiliğin yeni biçimlerine kadar çok geniş bir alana yayılıyordu.
Konferans Serisi: Çağlar boyunca Anadolu’da İslam
Proje sorumluları: Dr. Alexandre Toumarkine & Dr. Sara Nur Yıldız
Etkinlik tarihleri: Güz 2011 – Bahar 2012
Bu disiplinler arası konferans serisinin ağırlık noktası, Orta Çağ boyunca, Osmanlı döneminde ve Cumhuriyetten sonra farklı dini çevrelerle ilgili araştırmalarda en yeni yaklaşımlardı.
Konuk Araştırmacılar
Non-normative Islam: Turkish Alevis, Iranian Ahl-e Ḥaqq and the Qalandariyya in Pakistan
Proje sorumlusu: Prof. Dr. Hasan Ali Khan (Habib University, Karachi)
Destekleyen: OII, Habib University (03.06.2018–30.06.2018)
Türk İslamcılığının Kültür ve Gündelik Hayat Tarihi
Proje sorumlusu: Jan-Markus Vömel, M.A. (Universität Konstanz)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 15.4. ̶ 14.10.2016)
Jan-Markus Vömel’in doktora projesi Türk İslamcılığının kültür ve gündelik hayat tarihini inceliyor. İslamcılık hiçbir zaman sadece bir politika olmadı. Gerçi 1980’li ve 90’lı yılların Türkiye’sindeki İslamcı hareket yeni bir siyasi dil ve etkili siyasi örgütlenmeler ortaya çıkardı. Ama aynı zamanda da İslamcı-dinci sosyalliğin, etkili sembolik iletişimin, aktarıma uygun söylemlerin ve dönüştürücü gündelik hayat pratiklerinin yeni biçimlerinden oluşan karmaşık bir dokuyu kendine temel alıyordu. Proje bu karmaşık yapıyı başlangıç noktası olarak alıyor ve araştırma perspektifini bir anlamda tersyüz ediyor: İnsanlar islamcı çevreye girdiklerinde somut olarak neler oluyordu? İslamcı “ben”in, Türkiye’deki başka çevrelerdeki öznelerden farkı neydi? Benliğin reformuyla gündelik hayatın yeniden yapılandırılması ve yeni bir anlama kavuşturulması ne şekilde gerçekleşti? Türk İslamcılarının davranış ve tavırlarındaki yeni özne biçimlerini temellendiren pratikler nelerdi?
Çalışmada, yöntemsel olarak sosyoloji, etnoloji ve tarih bilimlerinin yeni prakseolojik yaklaşımlarından esinlenen bu temel perspektiften yola çıkılarak Türk İslamcılığına yeni bir bakış açısı sunulmaya çalışılacak. Bu şekilde görünürde normal ve gündelik olan sorgulanacak, arkada yatan süreçlerin görünür kılınması hedeflenecek. Bu tür süreçler arasında din içerikli birliktelikler ya da din temelli siyasi etkinlikler sırasında yaşanan toplu duygusal deneyimler yoluyla ortaya çıkan topluluk olma duygusu, ya da bilinçli bir şekilde belirli davranış biçimlerine yönlendiren etkiler uyandırmayı hedefleyen yaygın rehber metinlerin okunması sayılabilir.
Türkiye’de melek-tedavisi ve Hızır – II
Proje sorumlusu: Bedia Akyüz, M.A. (Frei Universität Berlin)
Destekleyen: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi 15.06.2016 – 14.07.2016)
Pedagogical Practices in İSMEK Course Centres
Proje sorumlusu: Dr. Banu Şenay (Macquarie University)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 01.06.2016 – 06.07.2016)
Kultur- und Alltagsgeschichte des türkischen Islamismus
Proje sorumlusu: Jan-Markus Vömel, M.A. (Universität Konstanz)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 15.4. ̶ 14.10.2016)
Suryoye in Turkey: the Semiotic Construction of Ethnic and Religious Identity
Proje sorumlusu: Kerith M. Miller, M.A. (University of Arizona)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 01.10.2015 – 30.04.2016)
Türkiye’de melek-tedavisi ve Hızır – I
Proje sorumlusu: Bedia Akyüz, M.A. (Frei Universität Berlin)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 01.09.2015 – 31.09.2015)
New Age in Antalya: Between Dropouts and Commerce
Proje sorumlusu: Till Luge, M.A. (Orient-Institut Istanbul)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 27.05.2015 – 06.06.2015
Osmanlılarda Saltanat Meşruiyetinin Eskatalojik Bileşeni, Mahiyeti ve 15. Yüzyılın Sonlarından 1560’lı Yıllara Kadar Gelişimi
Proje sorumlusu: Atilla Babadostu, M.A. (Universität Wien)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 01.04.2015 – 30.06.2015)
Güncel Türk Edebiyatında Din ve Spiritüalizm
Proje sorumlusu: Jun.-Prof. Dr. Béatrice Hendrich (Universität zu Köln)
Destekleyen: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 22.02.2015 – 01.03.2015)
İstanbul ve Kayseri’de Uygur Şifacılar
Proje sorumlusu: Tomas Wilkoszewski (Macquarie University)
Destekleyen: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 01.01.2015 – 31.01.2015, 15.05.2015 – 15.06.2015, 15.03.2016-– 15.04.2016 )
Türk İslami romanları: Fantazi, Ütopya, Bilim-kurgu
Proje sorumlusu: Jun.-Prof. Dr. Béatrice Hendrich (Universität zu Köln)
Destekleyenler: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR) (“Türkiye’de Yeni Dinsellikler” projesi, 29.10.2014 – 04.11.2014)
17. yüzyıl Osmanlı-Arap edebiyatında ruh bilimi ve ruh yönlendiriciliği: Qāsim al-Ḫānīs’in Sufi eğitimine yönelik eseri as-Sayr wa-s-sulūk ilā malik al-mulūk
Proje sorumlusu: Gülfem Alıcı, M.A. (Universität Hamburg)
Destekleyen: OII (Doktora bursu, 01.05.2014 – 30.09.2014)
Anadolu’nun İslamlaştırılması c. 1100-1500
Proje sorumlusu: Prof. Dr. Andrew Peacock (St. Andrews University)
Destekleyen: European Research Council (Seventh Frontier Programme Starting Grant, 1.9.2013 – 30.9.2013)
Türkiye’de yeni dinsel hareketler
Proje sorumlusu: Dilek Sarmış M.A. (CNRS-EHESS Paris)
Destekleyen: CNRS-EHESS Paris (1.7.2012 – 31.10.2012)
Geleneksel sufi kuram ve pratikleri ve New Age dinsel hareketleri
Proje sorumlusu: Nikos Sigalas, M.A. (CNRS-EHESS Paris)
Destekleyen: OII (Bursiyer 1.6.2012 – 31.10.2012)
Türkiye’de Yeni-Hindu dinsel hareketler ve yoga öğretisi
Proje sorumlusu: Fabio Salomoni, M.A. (Koç Üniversitesi)
Destekleyen: OII (Bursiyer 1.6.2013 – 30.9.2013)
Bektaşilik – Bir derviş tarikatının 19. yüzyıl interkültürel ve transkültürel tarihi
Proje sorumlusu: Cem Kara, M.A. (Universität zu Köln)
Destekleyen: OII ( Bursiyer 1.4.2012 – 30.9.2012)
From Roots to Essence: Commercial and Legendary Topography of Phyto-Therapeutic Representations and Practices in Turkey
Proje sorumlusu: Brian Chauvel. M.A. (EHESS Paris)
Destekleyen: OII ( Bursiyer 1.4.2012 – 30.9.2012)
Tamamlanmış Projeler
Dolaşım, Uyarlama ve Buluş: Kıtalar ve Kültürlerin Kesişme Yeri Anadolu’da Dinsel Değişim (Circulation, Adaption, and Invention: Religious Change in Anatolia at the Intersection of Continents and Cultures)
Proje Sorumlusu: Raoul Motika
Proje Süresi: 2015 – 2020
Ana işbirliği ortağı: Alman Arkeoloji Enstitüsü, İstanbul Bölümü (DAI Istanbul); Centrum für Religionswissenschaftliche Studien (CERES), Ruhr Universität Bochum
Orient-Institut Istanbul, “Anadolu’nun Din Tarihi” başlıklı 2 numaralı araştırma alanında Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Şubesi (DAI Istanbul) ile birlikte ve ayrıca çok sayıda Alman, Türk ve uluslararası ortak ile işbirliği içinde “Circulation, Adaption, and Invention: Religious Change in Anatolia at the Intersection of Continents and Cultures” çalışma başlıklı büyük bir proje yürütüyor. Projenin hedefinde, Eğitim ve Araştırma Federal Bakanlığı (BMBF) desteğiyle bir Maria Sibylla Merian Merkezi’nin açılması. Bu merkezle birlikte, din tarihine yönelik dünyanın en büyük araştırma projesi ortaya çıkmış olacak. Bu proje, Anadolu örneğinden yola çıkarak dinlerin kökenleri, transferi ve değişimi ile ilgilenecek. Bu şekilde, hem Enstitü bünyesinde içerik açısından inovatif bir tematik alan oluşacak, hem de arkeoloji, sosyal bilimler ve felsefe bilimleri alanlarında çalışan bilim insanlarına şimdiye kadar hiç var olmamış boyutlarda işbirliği imkânları sunulmuş olacak. Tüm dinlere eşit mesafede duran ve araştırmalarında modern din bilimleri kriterlerini temel alan böyle bir büyük proje, Türkiye için de model oluşturacak.
Projenin ön çalışmaları arasında, Orient-Institut Istanbul’un DAI Istanbul tarafından yılda iki kez düzenlenen “Anadolu’da Doğa ve Kültür” (2013 – 2016) konulu atölye çalışmasına 2014’ten beri sürdürdüğü aktif katılımı sayılabilir. 2015 yılından bu yana, DAI Istanbul ile olan işbirliği öncelikle kurulması hedeflenen Maria Sibylla Merian Center’a yönelik olarak derinleştirildi. Bu çerçevede, hazırlık amaçlı beş uluslararası konsorsiyum toplantısı düzenlendi. Bunların arasında DAI Istanbul’da ve Ruhr-Universität Bochum’daki Din Bilimleri Araştırma Merkezi’nde (CERES) gerçekleştirilen birer bölgesel atölye çalışması ve OII’de düzenlenen çok sayıda küçük toplantı yer alıyor. Kapsamlı bir proje taslağı 2015 yılında hazırlanmış ve geniş bir katılımla tartışılmıştı. Bu taslak 2016’da içerik olarak geliştirildi. 2017 için çalışma gruplarının (Digital Humanities alanı da dahil olmak üzere) kurulmasına karar verildi. Ekim 2016’da Bochum’da, bu yönde bir konsept hazırlanmasına yönelik ilk atölye çalışması düzenlendi. 2017 yılı için, Orient-Institut Istanbul’un Max Weber Stiftung Merkezi’nin desteği ve Alman Arkeoloji Enstitüsü İstanbul Bölümü (DAI Istanbul) işbirliğiyle, bu uluslararası işbirliği projesinin dijital çalışma platformu için DAI’nin Berlin merkezinde geçici bir Digital Humanities konsepti hazırlaması öngörüldü.
Türkiye’de Yeni Dinsellikler: Sekülerleşmiş bir Müslüman Ülkede Yeniden Büyülendirme mi?
Proje sorumlusu: Dr. Alexandre Toumarkine
Proje çalışanı: Till Luge, M.A.
Proje süresi: 2011–2017
Ana işbirliği ortağı: Prof. Dr. Nathalie Clayer (Centre d’Études Turques, Ottomanes, Balkaniques et Centrasiatiques (CETOBaC), EHESS, Paris)
Şubat 2014’ten beri destekleyen: Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG), Agence Nationale de la Recherche (ANR)
Proje kapsamında geç dönem Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nde yeni dinsellikler araştırılıyor. “Yeni dinsellikler” kavramı altında, New Age pratikleri veya hareketleri, Batı veya Osmanlı ve Türk ezoteriği ve spiritüelliği ve millenarizm ile bağlantılı olan; ama aynı zamanda Hinduizm veya Budizm gibi Güney ve Doğu Asya dinlerinin düşünce ve pratikleri ile de ilişkili fenomenleri anlıyoruz. Genellikle bu yeni dinselliklerin ortak paydası yeni insan ve benlik imgeleri, ama aynı zamanda da yeni beden bilinci türleri. Bu yeni dini dönüşüm süreçleri, yeni iletişim araçlarının ve dünya çapında mobilite gibi küreselleşme olaylarının etkisi altındalar. Projenin amacı, çoğunluğu Müslüman olan bir ülkede yaşanan bu tür değişim süreçlerini incelemek. Bu inceleme sırasında yalnızca küresel etkiler değil, aynı zamanda yeni dinselliklerin oluşumundaki yerel süreklilikler de mercek altına alınıyor. Yüksek ve geç modernitenin bu kültürel-dini değişimi, İslam dünyası için şimdiye kadar hemen hiç araştırılmadı. Bu nedenle de proje sadece öncü bir role sahip olmakla kalmıyor, Türkiye örneğinde İslam dünyasındaki yeni dinselliklerin birincil kaynaklarının ve sosyolojik ve etnografik gerçeklerinin çeşitliliğini ortaya çıkarmayı ve yorumlamayı hedefleyen bir ilk deney olma özelliğini de taşıyor.
Avrupa’’da erken modern dönemin ‘‘yeniden büyülendirilmesi’ her şeyden önce Hint dinlerinin alımlamasıyla paralel gelişti. Bu durum Türkiye için aynı şekilde geçerli olmasa da, Hint dinleri burada da, hem 19. yüzyıl sonundan itibaren İbrahimi olmayan dinlere ilişkin tartışmalar kapsamında, hem de 1960’lardan itibaren New Age’in popülerleştirilmesi çerçevesinde önemli bir rol oynadılar. Bu nedenle de 19. yüzyılın sonlarından bu yana Hint dinlerinin, spiritüelliklerin ve düşünce tarihinin Osmanlı ve Türk alımlamasını inceliyoruz. Buna paralel olarak da edebiyatı ve estetiğiyle birlikte Doğu Asya Budizminin alımlaması da araştırılıyor.
19. yüzyıl sonları Avrupa’sındaki en önemli yeni spiritüel akımların içinde spiritizmin yanısıra teosofi de yer alırken, Türkiye’de spiritizm tek anahtar akım oldu. İstanbul’un ve Osmanlı İmparatorluğu’nun başka merkezlerinin 1850’li yıllardan başlayarak hızla küreselleşen spiritizmin bir parçası haline gelmeleri ilginçtir. Ayrıca, spiritizm ve onun farklı kolları Türkiye’deki alternatif dinsellikler için bugüne dek önemli bir role sahip olmaya devam ettiler. Bununla birlikte, Batı kaynaklı ezoterizmin ve dinselliklerin farklı biçimleri de en geç Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana Türkiye’de önem kazanmaya başladı. Bu bağlamda proje kapsamında Türk Masonluğu, George Gurdjieff öğretisinde Batı ve Doğu ezoterizmi arasındaki kesişmeler, René Guénon alımlamaları ve Michael Berg’in Kabala’sının yerel yaygınlaşması gibi konularda da araştırmalar yapılıyor.
Günümüzün yeni dinsellikleri arasında en büyük yeri New Age ve alternatif terapiler alıyor. Bunlar en geç 1990’ların sonlarından bu yana Türkiye’de de çok rağbet görmeye başladı. Türkiye’nin metropollerinde sunulan uygulamaların, kursların ve terapilerin çeşitliliği hemen göze çarpıyor. Kitapçılarda bu konulardaki yayınların sayısı, Batı Avrupa’daki kitapçılardakinden az değil. Bununla birlikte Türkiye bağlamında, İslami mirasın bu alanın önemli bir kısmını etkilediğini de gözlemek mümkün. Burada dikkat edilmesi gereken nokta şu: Kısmen henüz gelişmekte olan yeni dinsellikler “senkretizm” olarak basitleştirilmemeli, tam tersine New Age’in özgün yerel biçimleri olarak anlaşılmalıdır. Bu çok çeşitli uyarlamalar sayesinde yeni dinsellikler, hem seküler hem de muhafazakar Müslüman kesimlere hitap edebiliyor. Bu New Age pratiklerini uygulayanların önemli bir kısmının –hatta belki de çoğunluğunun– kendilerini Müslüman olarak tanımlamaları sıkça görülen bir durum. Burada incelenen yeni dinselliklerin en azından bir bölümü pek çok kişi tarafından bir patchwork-dinsellik anlamında İslamla bağdaştırılabilir bulunuyor. İster ezoterizm, New Age ya da beden kültürü hareketi gibi Batılı kaynaklara dayanıyor olsun, isterse de İslami din tarihinden beslensin, alternatif terapiler de araştırma konularımızın içinde yer alıyor. Sayısız başka ülkede de olduğu gibi “tamamlayıcı ve alternatif tıp”, Türkiye’de de Dünya Sağlık Örgütü tarafından da desteklenen ve daha önceden yaşanmış kurumsallaşma süreçleri temelinde kültürelist/nativist ideolojilerin de bazı durumlarda önemli bir rol oynadığı bir kabul sürecinin parçası haline geldi.
Bu proje için seçilmiş “yeni dinsellikler” kavramı araştırma konusunu Batı ezoteriğinin veya Batılı New Age’in Türkiye’deki alımlamasıyla sınırlamıyor; bu nedenle de ülkedeki spiritüel çevrelere geniş bir bakış açısını mümkün kılıyor. Bu geniş bakış sayesinde, yeni dinselliklerin hem tarihsel hem de sosyolojik, antropolojik ve kültür bilimsel açılardan küresel ve yerel bağlamlarında kavranabilmesi hedefleniyor. Bu yaklaşım aynı zamanda, projenin yeni dinsellikleri İslam içinde de araştırılabilmesinin yolunu açıyor. Bunlar çoğu durumda karşılaştırılabilir yerel bağlamlar ya da modernitenin ortaya çıkardığı gerekliliklere verilen benzer türden yanıtlar olarak karşılaştırılabilir sosyolojik belirtilerle ortaya çıkıyor. Bu kapsamda sufiliğin modern biçimleri ve yerel kökenli spiritüalizm de projenin araştırma konuları arasında yer alıyor. Ruha, varlığın birliğine (vahdet-i vücud) ve birey ve tanrı arasındaki ilişkiye yönelik ilgisiyle Türk spiritüalizmi başka yeni dinselliklerin gelişimine yönelik önemli yerel bağlantı noktalarına sahip. Buna karşılık modern sufilik bizce Batı’da yeni dinselliklerin karşı karşıya kaldığı küresel süreçlerle karşı karşıya ve New Age benzeri toplumsallaşma ve (kendine dönük) spiritüellik biçimlerine sahip.
Projenin araştırma başlıklarının sonuncusu da ‘yeniden büyülendirme’ konusu. ‘Yeniden büyülendirme’, burada dini ve spiritüel coğrafyanın dönüşümü ve çevre ile ilgili anlayışın ona paralel gelişen değişimi olarak anlaşılıyor. Doğaya olan yakınlığı dolayısıyla kırsal alan, sosyolojik anlamda şehirle olan sınırları her zaman belirgin bir biçimde çizilemese de, bazen kısa süreliğine dinlenme veya macera yaşama amaçlı tatiller çerçevesinde, bazen de uzun süreli yeni yaşam biçimleri arayışı ile oluşan alternatif topluluklar içinde yeni spiritüel yaşam ve deneyim biçimlerini mümkün kılıyor.
IslamAnatolia: Anadolu’nun İslamlaşması Projesi, 1100–1500
Proje sorumlusu: Dr. Andrew Peacock (School of of History, University of St Andrews; Dr. Sara Nur Yıldız desteğiyle
Proje süresi: 2012-2016
Destekleyen: European Research Council (Seventh Frontier Programme Starting Grant)
“IslamAnatolia” başlıklı araştırma projesi, Anadolu’nun MS 1100 ve 1500 yılları arasında Hristiyan bir toplumdan ağırlıklı olarak Müslüman bir topluma dönüşümünü araştırıyor. Bu konuda daha önce yapılmış araştırmaların odak noktasında sadece dönüşüm konusu yer alırken, bu araştırma İslamiyete yönelik kütürel uyumun önemini de vurguluyor ve İslam kültürünün hem İslamiyete yeni geçmiş Türklerin, hem de Hristiyan nüfusun içinde kök salması süreçlerini anlamaya çalışıyor. “IslamAnatolia”, Anadolu İslam toplumunun oluşumunu Arapça, Frasça ve Türkçe elyazması metinler olarak bugüne kalmış, ama büyük ölçüde incelenmemiş çok sayıda yazılı belge üzerinden inceliyor. Tek tek metinler üzerinde yapılmış çalışmaların varlığına rağmen, bu metinlerin bir bütün olarak ana hatları büyük ölçüde bilinmiyor. Pek çok çalışma da yayınlanmadan kalmış durumda. Bu proje, 12. yüzyıldan 16. yüzyılın başlarına kadar süren İslamlaşma sürecinde Anadolu’da üretilmiş ve yayılmış çok sayıda el yazması metinle ilgili, belgelerin içerikleri, kopyalandıkları yer ve tarihler, hamilik ve yazarlar ile ilgili bilgiler de içeren, herkese açık bir veri tabanı oluşturuyor. Veri tabanında yer alan kodikolojik bilgiler software mapping ile ilişkilendirilecek ve özgül metinlerin dolaşımda olduğu tarihler ve yerlerle ilgili ilk kez sağlam veriler sunulmuş olacak. Böylece Anadolu’nun kültürel ve dini İslamlaşması ile ilgili bilimsel kaynakların yolunun aydınlatılması hedefleniyor.
Selçuklular ve Moğollar döneminde Anadolu’daki dini ve entelektüel gerçekliklerin tarihsel bağlamda anlaşılması
Proje sorumlusu: Dr. Sara Nur Yıldız (Konuk bilimci)
Destekleyen: OII (Doktora sonrası bursu, 2011 ̶ 2012)
“Historicizing the Religious and Intellectual Landscape of Seljuk and Mongol Anatolia” projesi Orta Çağ Anadolu’sundaki dini inançları inceliyor. Bu çerçevede şu sorular öne çıkıyor: Orta Çağ Anadolu’sunun İslami nitelik kazanması sürecinde hangi yeni dindarlık biçimleri gelişti? Ağırlıklı olarak Hristiyan bir toplumda, örgütlü bir din bilginleri tabakası da olmadan İslami cemaatler nasıl oluşabildi? Bu bölgede İslami dindarlığın hangi biçimleri, hangi topluluklar ve hangi yapılar ortaya çıktı? Abbasi Halifeliğinin yıkılışının ardından, Moğol hâkimiyeti sırasında Anadolu’daki İslami pratikler nasıl şekillendi? Toplumda etkin bir dini sınıf olmadığından, dini ve entelektüel hayatın oluşumunda siyasi sınıf önemli bir rol oynuyordu. Seçkinlerin himayesi ve hamiler ve desteklenen dini kurumlar/kişiler arasındaki ilişkiler bilginin aktarımı ve üretiminde önemli bir dinamikti. Bu dinamiklerin anlaşılabilmesi için, yazılı kaynaklar hamilik (patronage) ilişkileri ve alimler arasındaki ilişkiler ağı bağlamında inceleniyor.