Geç Osmanlı İmparatorluğu Araştırmalarında Kaynak Olarak Kişisel Tanıklıklar

(1) Istanbul Memories projesi

Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann

Proje süresi: 2010’dan bu yana

Ana işbirliği ortağı: Prof. Dr. Christoph Herzog (Universität Bamberg)

Istanbul Memories projesi, bir araştırma ağı üzerinden özgün yayın dizilerini, genç araştırmacıların desteklenmesini ve bilimsel etkinliklerin (atölye çalışmalarının, kongrelerin ve konferans dizilerinin) düzenlenmesini, çoğul-etnisiteli ve çok-dilli bir imparatorluk başkenti olan İstanbul’un girift tarihine kaynak olarak kişisel tanıklıkların araştırılmasını mümkün kılan ve teşvik eden disiplinlerarası ve uluslararası bir araştırma bağlamıdır.

Araştırma ağı: 2008 yılından bu yana, Osmanlı İmparatorluğu’nda kullanılan pek çok dilde yazılmış kişisel tanıklıklar üzerinde çalışan farklı disiplinlerden araştırmacılar arasında, işbirliğini ve bilimsel paylaşımı mümkün kılmak üzere bir ağ oluşturulması için sistematik bir çalışma yürütülüyor.

Yayın dizileri: Bu projenin bir yandan kaynaklardan faydalanılmasını mümkün kılarken bir yandan da bilimsel edisyonların ve analizlerin monografiler ve derlemeler biçiminde yayımlanmasına olanak tanıyan üç yayın dizisi vardır.

Memoria. Fontes minores ad Historiam Imperii Ottomanici pertinentes: Richard Wittmann tarafından yayıma hazırlanan bu yayın dizisi, bugüne dek büyük ölçüde bilinmeyen ya da kamusal kullanıma açık olmayan kişisel tanıklıkları, İngilizce çevirileriyle bilimsel araştırmaların kullanımına açmayı hedefliyor. Bu dizi açık kaynak (open access)-yöntemiyle yayımlanıyor ve Max Weber Vakfı tarafından online olarak:  http://www.perspectivia.net/publikationen/memoria adresinden paylaşılıyor. Bugüne dek yayımlanmış olan metinler: Klara Volarić (ed.), The Istanbul Letters of Alka Nestoroff. Bonn: Max Weber Stiftung, 2015. (Memoria. Fontes minores ad Historiam Imperii Ottomanici pertinentes, 1) ISSN: 2364-5997.

Live Narratives of the Ottoman Realm: Individual and Empire in the Near East: Christoph Herzog’un ortak çalışmasıyla yayına hazırlanan Routledge Yayınevi’nin bu yeni kitap dizisi, Osmanlı İmparatorluğu’ndan kişisel tanıklıklara ilişkin konferans bildirilerinin ve monografilerin yayımlanmasına imkân tanıyacak. Halen hazırlık aşamasında olan pek çok kitaptan birincisinin 2017 yılında yayımlanacağı duyuruldu. ( https://www.routledge.com/Life-Narratives-of-the-Ottoman-Realm-Individual-and-Empire-in-the-Near-East/book-series/LNOR)

Occasional Papers in Ottoman Biographies: Chirstoph Herzog tarafından yayına hazırlanan bu dizi, 2012’den bu yana Open Access yöntemiyle bir internet yayını olarak (oto)biyografik araştırmaların sonuçlarını paylaşıyor. (https://opus4.kobv.de/opus4-bamberg/solrsearch/index/search/searchtype/series/id/30)

Genç araştırmacılara yönelik destek: Bu proje çerçevesinde, kişisel tanıklıklara ilişkin olarak yürütülen bir düzine kadar doktora ve doktora-sonrası araştırma projesi Orient-Institut Istanbul tarafından çeşitli burslarla desteklendi.

Bilimsel Etkinlikler: Istanbul Memories Projesi çerçevesinde 2010’dan bu yana Türkiye’de, Almanya’da ve İsrail’de pek çok bilimsel kongre ve atölye çalışması desteklendi. 2015 ve 2016 yıllarında „Remembering the Ottoman Past in the Eastern Mediterranean“ başlıklı konferans serisi, yerel bilimsel partnerlerle işbirliği içinde gerçekleştirildi. ().

(2) Kitap projesi: „İstanbul Yahudileri Mahkeme Önünde – 17. ve 20. yüzyıllar arasında Hasköy Mahallesi“ (Yaron Ben Naeh, Hebrew University of Jerusalem, ile birlikte)

Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann

Proje süresi: 2008’den bu yana

Osmanlı İmparatorluğu’ndaki islami hukuk sistemi gayrımüslimlere (zimmi) geniş bir hukuksal özerklik tanıyordu. Buna rağmen gayrımüslimler, kendi dini mensubiyetlerini paylaşan kişilerle aralarındaki hukuksal meseleleri bile, gönüllü olarak islami mahkemelere taşımayı tercih ediyorlardı. Hebrew University of Jerusalem’de Yahudi tarihi profesörü olan Prof. Yaron Ben-Naeh ile ortak bir kitap projesi çerçevesinde, İstanbul Yahudilerinin 17. ve 20. yüzyıllar arasındaki gündelik hayatına ve Osmanlı başkentindeki farklı etnik-dini toplulukların ortak yaşamına yönelik araştırmalara bir katkı sunmak amacıyla, İstanbul’da ağırlıklı olarak Yahudilerin yaşadığı Hasköy mahallesindeki şeriat mahkemelerinin dosyaları, İngilizce çevirisiyle, yorumlu olarak yayımlanıyor.

(3) 19. Yüzyıl İstanbul’unda Levantenler ve İtalyanlar: İtalyanca Ego-Belgeleri ve Anlatısal Kaynaklar

Proje sorumlusu: Dr. Marie Bossaert

Proje süresi: 2016

Destekleyen kuruluşlar: Orient-Institut Istanbul & Deutsches Historisches Institut Rom

Bu araştırma projesi 19. yüzyılda İstanbul’da yaşayan Levantenler ve İtalyanları inceliyor. İtalyanca kaynaklar – mektuplar, günlükler ve hatıralar – bugüne dek Geç Osmanlı toplumsal tarihi ve kişisel kaynak araştırmaları bağlamında incelenmedi. Burada araştırmanın üç ana konusu ön planda yer alacak. Birinci konu, Risorgimento-Hareketi’nin kısmi bir yenilgiye uğratılması sonucunda 1850’li yıllarda İstanbul’a sürülen İtalyanlar olacak. Bu bağlamda sürgündeki İtalyanların Levantenlerle, başka ülkelerden gelen siyasi muhaliflerle ve Osmanlı toplumuyla karşılıklı etkileşimi incelenecek. İkinci noktada, “ikinci kuşak göçmenler”, yani İtalyan göçmenlerin Osmanlı İmparatorluğu’nda doğmuş çocukları ele alınacak. Bunların aidiyet hisleri, gündelik hayata ilişkin algıları ve bağlılık duyguları araştırılacak. Üçüncü konuyu, 19. yüzyılda yerini Fransızcaya bırakmak zorunda kalan İtalyanca dili oluşturacak ve bu dilin kendine özgü kalıpları, kullanım alanları ve etkilediği zihniyet dünyası incelenecek. Ve nihayet Levanten, İtalyan ve Osmanlı kimlikleri ve bağlılıkları arasındaki ilişkiler incelenecek ve toplumsal etkileşim çerçevesinde zihniyet dünyalarının rolü aydınlatılmaya çalışılacak. Bu proje aynı zamanda İstanbul’daki İtalyanlar ve Akdeniz bölgesindeki Levantenlerin toplumsal tarihine bir katkı sunmayı amaçlıyor.

(4) Abdallah Dabbous’un Geç Osmanlı Günlüğü

Proje sorumlusu: Dr. Malik Sharif (Universität Münster & Orient-Institut Istanbul)

Destekleyen kuruluş: Orient-Institut Istanbul

Proje süresi: 2015–2016

Proje, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusunda görev yapmış genç bir Arap subayının, bugüne dek bilinmeyen hatıralarını gün ışığına çıkarıyor. Halen Lübnan’da yaşayan ailenin arşivinde bulunan ve 152 sayfa uzunluğundaki bu hatırat metni, 1916–17 yılları arasında İstanbul’daki Harp Okulu’nda öğrenim görmüş bir subayın değişik savaş deneyimlerini ve anılarını dile getiriyor. Aralara Osmanlıca tabirlerin ve Beyrut diyalektinden alınmış bazı deyimlerin serpiştirildiği, modern yazı Arapçasıyla yazılmış bu metin, resmi ve milli tarih yazımının geleneklerine uymadan, yansız bir dille hatıralarını anlatan „sıradan“ bir askerin nadir rastlanan bir kişisel tanıklığıdır.

Paulina D. Dominik (Ed.): The Istanbul Memories in Salomea Pilsztynowa’s Diary »Echo of the Journey and Adventures of My Life« (1760). With an introduction by Stanisław Roszak. (Memoria. Fontes minores ad Historiam Imperii Ottomanici pertinentes, 2). Bonn, 2017.

Philipp Wirtz: Depicting the Late Ottoman Empire in Turkish Autobiographies. Images of a Past World (Life Narratives of the Ottoman Realm 1). Abingdon: Routledge, 2017.

Wittmann, Richard; Fuhrmann, Malte. „Kâğıt Çiçekler, İpek ve Olimpos Eteklerindeki Kaplıcalar. Rönesansdan Romantizme Almanca Seyahatnamelerde Bursa“. Malte Fuhrmann & Raoul Motika (Yay. Haz.) içinde: Deutsche in Bursa. Bursa: Belediye Yayınları, 2016. 42–67.

Volarić, Klara (Yay. Haz.). The Istanbul Letters of Alka Nestoroff. Bonn: Max Weber Stiftung, 2015.

Wittmann, Richard; Ulbrich, Claudia (Yay. Haz.). Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Uses and Significance of Dress in Self-Narratives (Istanbuler Texte und Studien 17). Würzburg: Ergon Verlag, 2015.

—-; Ulbrich, Claudia. „Introduction – Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Appreciation of Dress in the Historical and Cultural Sciences”. In: Claudia Ulbrich & Richard Wittmann (Yay. Haz.): Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Uses and Significance of Dress in Self-Narratives. (Istanbuler Texte und Studien 17). Würzburg: Ergon Verlag, 2015. 9–24.

—-. „Fransız Gömlekleri, Avusturya Buharlı Gemileri ve Alman Lokomotifleri: İslam Mutasavvıfı Aşçı Dede İbrahim’in Anlam Dünyasında Yabancı Nesneler“. H. Medick, A. Schaser, C. Ulbrich (Yay. Haz.) içinde: Kişisel Tanıklık ve Kişi. Kültürler aşırı Bakışlar (Selbstzeugnisse der Neuzeit, Bd. 20). Köln, Weimar, Wien: Böhlau Verlag, 2012. 243–261.

—-. (Yay. Haz.) Gürler, Tülay. Türkiye’de Yahudi Olmak. Türkiye Yahudi Cemaati Onursal Başkanı Bensiyon Pinto’nun Hatıraları (Istanbuler Texte und Studien 23). Würzburg: Ergon Verlag, 2010.

Konferans Dizisi: Exile, Political and Economic Migration in the Ottoman Empire

Proje Sorumluları: Dr. Richard Wittmann, Prof. Dr. Evangelia Balta, Prof. Dr. Johan Martelius

Etkinlik Tarihleri: Nisan / Mayıs 2017

Ana Partner Kuruluşlar: Svenska Forskningsinstitutet Istanbul, Anadolu Kültür

Prof. Dr. Evangelia Balta (Programme of Ottoman Studies, National Hellenic Research Foundation, Athen), Prof. Dr. Johan Mårtelius (Schwedisches Forschungsins-titut, Istanbul) ve Dr. Richard Wittmann (Orient-Institut Istanbul) tarafından düzenlenen bu konferans dizisi kapsamında 2017 ilkbaharında toplam sekiz sunum gerçekleştirildi. Sunumlarda 18. yüzyıl ve 20. yüzyıl arasında Osmanlı İmparatorluğu’na ekonomik nedenlerle ya da ülkelerinden kaçarak gelen göçmenlerin karşı karşıya kaldıkları şanslar ve engeller, karşılamak zorunda kaldıkları talepler ele alındı. Sunumlar, şu dört tematik konu başlığı altında gerçekleştirildi: “Muslim and Christian Refugees in the Balkans and Anatolia”, “Immigrants and Intercultural Transfer”, “European Refugees in the Ottoman Empire”, ve “Choosing a New Homeland”.

Konferans Serisi: Remembering the Ottoman Past in the Eastern Meditteranean

Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann & Prof. Dr. Evangelia Balta

Etkinlik tarihi: Ekim 2015 – Mayıs 2016

Ana işbirliği ortağı: Hellenic Research Foundation, Atina

Destekleyen kuruluşlar: Bodossaki Vakfı, Stavros Niarchos Vakfı, İstanbul Yunanistan

Başkonsolosluğu

Bu etkinlik serisi, sekiz akşam boyunca her akşam genellikle farklı ülkelerden ve bilimsel geleneklerden gelen ikişer konferançının vereceği toplam 16 konferansla, kişisel tanıklığın oldukça geniş tutulmuş türsel sınırları içinde (film, fotoğraf ve yemekler de dahil) hareket ederek Osmanlı geçmişine dair hatıraların çok farklı biçimlerini aydınlatmayı amaçlıyor. Tüm konferanslar, Bodossaki Vakfı’nın internet sayfasında (http://www.blod.gr/lectures/default.aspx) ve Orient-Institut’un internet sayfasından girilebilecek bir link üzerinden video-podcast olarak uluslararası bilim çevrelerinin kullanımına ücretsiz sunulacak.

Workshop „Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Uses and Significance of Dress in Self-Narratives”

Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann

Etkinlik tarihi: 29.9.–2.10.2009

Ana işbirliği ortağı: DFG-Forschergruppe 530 „Selbstzeugnisse in transkultureller Perspektive“

Destekleyen kuruluş: DFG

Orient-Institut’un „Istanbuler Texte und Studien” dizisi içinde, DFG-Forschergruppe’nin finansal desteğiyle „Fashioning the Self in Transcultural Settings: The Uses and Significance of Dress in Self-Narratives“ başlığını taşıyan tamamlayıcı bir kitap yayımlandı.

Workshop: The Politics of Memoirs: Turkish and Ottoman

Proje sorumlusu: Prof. Christoph Herzog & Dr. Richard Wittmann

Etkinlik tarihi: 6.12.2014

Düzenleyen kuruluş: Universität Bamberg, Turkologie Kürsüsü & Orient Institut Istanbul

Bu workshop, yalnızca Türkçedeki kişisel tanıklıklarda özel bir merkezi konuma sahip olan hatırat türüne odaklandı. On iki katılımcının verdiği konferanslarla kapsanan zaman aralığı, Istanbul Memories projesinin asıl araştırma alanı olan Osmanlı kaynaklarından başlayarak Türkiye Cumhuriyeti dönemine kadar uzandı ve bu sayede Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşüyle gerçekleşen politik sistem değişikliğine dair hatırat türünün örnekleri arasında karşılaştırmalı bir değerlendirme imkânı sağlandı.

Istanbul-Kushta-Constantinople. Diversity of Identities and Personal Narratives in the Ottoman Capital (1830–1900)

Proje sorumlusu: Dr. Richard Wittmann

Etkinlik tarihi: 14–15.10. 2010

Ana işbirliği ortağı: Universität Bamberg, Turkologie

Destekleyen kuruluş: Fritz Thyssen Stiftung

„Istanbul-Kushta-Constantinople. Diversity of Identities and Personal Narratives in the Ottoman Capital (1830–1900)“ başlıklı sempozyum Dr. Richard Wittmann tarafından (Orient-Institut Istanbul), Prof. Dr. Christoph Herzog’un katkılarıyla (Universität Bamberg, Turkologie) düzenlendi ve İstanbul Almanya Başkonsolosluğu’nun tarihi mekânlarında, 14–15 Ekim 2010 tarihlerinde gerçekleştirildi. Sempozyumun amacı, anadili Türkçe olmayan gayrımüslimlerin biyografilerini ve bunların yazılı örneklerini de incelemek suretiyle, Osmanlı biyografi araştırmalarına vazgeçilemeyecek bir açılım sağlamak ve böylelikle bu alanda gecikmiş bir bilimsel paradigma değişikliğini teşvik etmekti.

Bureaucratic Writing as Autobiographical Practice: Gazi Ahmed Muhtar Pasha as Ottoman Extraordinary Commissioner in Egypt, 1885–1908

Proje sorumlusu: Prof. Dr. Maurus Reinkowski, Universität Basel
Konuk araştırmacı (Eylül – Aralık 2015)

Maurus Reinkowski araştırma projesinde, Geç Osmanlı devletinin kendini nasıl gördüğünü, 1885-1908 yılları arasında Osmanlı fevkalade komiseri ünvanıyla Mısır’da görev yapan Gazi Ahmet Muhtar Paşa örneğinden hareketle inceliyor. Avrupa’nın emperyalist güçleri tarafından bizzat bir yarı-sömürge konumuna itilen Osmanlı İmparatorluğu, 1882’dan itibaren de facto Britanya hakimiyeti altında bulunan Mısır’a yönelik egemenlik iddialarını sürdürdü. Bu proje, hiçbir gerçek iktidar aracına sahip olmayan Ahmet Muhtar Paşa’nın Mısır’da Osmanlı İmparatorluğu’nun kendi emperyal temsilini nasıl ifade ettiğini ve savunduğunu inceliyor. Bir tür sürgün hayatı yaşamakta olan ve İstanbul’a dönmesi yirmi yıldan daha uzun bir süre engellenen Ahmet Muhtar, bir elçi ve göçmen rollerini, işsiz bir bürokrat ve bir bakıma bir hayalet rolleriyle kendi şahsında birleştiriyordu. Mısır’da bulunduğu uzun süre boyunca, yıllarca sonuçsuz kalan diplomatik ve politik girişimlerinin ardından yalnızca emperyal bir yöntem olmaktan çıkıp, giderek kendine güven telkin etmenin bir aracına dönüşen muazzam bir resmi yazışma trafiği sürdürmüştü.

‘Turks’ of Crete and ‘Hellenes’ of Smyrna: A Comparative Analysis of the 1923 Greco-Turkish Population Exchange (1860–1960)

 Aytek Alpan (University of California, San Diego)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 1.10.2013 – 31.3.2014)

Aytek Alpan’ın doktora çalışması, Osmanlı tarihçiliğinde bugüne dek ihmal edilmiş olan Karamanlı kaynaklarını inceleyerek, geç 19. yüzyıl İstanbul tarihini, anadili Türkçe olan Yunan-Ortodoks inancına mensup Karamanlıların bakış açısından yeniden düşünmeyi deniyor. 1880 ve 1890’lı yıllarda yayınlanan ve İstanbul’un en eski gazetelerinden biri olan Karamanlı gazetesi Anatoli‘inin araştırılması, İmparatorluk başkentinin en önemli halk topluluklarından biri olan Karamanlı cemaatinin değerlendirilmesi için bir temel oluşturmakla kalmıyor yalnızca. Aynı zamanda, şehirde yaşayan farklı toplumsal aidiyetler arasındaki ilişkileri de Karamanlıların bakış açısından değerlendirmeyi hedefliyor. Karamanlılardan kalan bir hatıra edebiyatı olmadığı için, geniş kapsamlı „Istanbul Memories“ projesi çerçevesi içinde, en uzun ömürlü Karamanlı gazetesi Anatoli‘yi dikkate almak gerekiyor. Burada yalnızca gazetenin uzun yayın hayatı ve zengin içeriği değil, aynı zamanda kişisel gayretleri ve özverili çalışmasıyla gazetenin itici gücü olan Evangelinos Misailidis’in varlığı da belirleyici bir rol oynuyor.

Transforming Erzurum/Karin: The Social and Economic History of a Multi-Ethnic Ottoman City in the Nineteenth Century

Yaşar Tolga Cora (University of Chicago)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 17.10.2013 -17.4.2014)

Bu çalışmada, Erzurum vilayetinin, özellikle de vilayet merkezinin 19. yüzyıldaki sosyal ve ekonomik tarihi araştırılıyor. Erzurum’un Rusya ve İran ile sınırdaş olan coğrafi konumu, Osmanlı’nın doğudaki en önemli vilayeti olmasını sağlayan önemli faktörlerin başında geliyordu. Çalışmanın hedefi, politik değişim, sosyal ve ekonomik gelişmeler ve bu bölgede, özellikle de 19. yüzyılın son çeyreğinde giderek tırmanan etnik çatışmalar arasındaki bağları anlamaktır. Proje bir bölgesel tarih araştırmasıdır, ancak aynı zamanda yöresel, yöreler üzeri ve Osmanlı devletinin bütününü etkileyen gelişmeler arasındaki bağların ve dönemin aktörleri arasındaki ilişkilerin ve karşılıklı etkileşimin de anlaşılması hedefleniyor. Böylelikle Tanzimat dönemine ilişkin verili literatürün yerel boyutta geliştirilmesi de amaçlanıyor. Tüm bunların ötesinde, Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu bölgelerine yönelik son yıllarda gelişme gösteren ve Kürtler’le Ermenileri de Osmanlı tarihi içinde ele almayı deneyen tarihyazımına bir katkı sunulmaya çalışılıyor. Kütüphanelerdeki ve arşivlerdeki Osmanlı belgelerinin ve kaynaklarının yanı sıra Ermeni günlükleri, seyahatnameleri, gazeteleri ve benzeri birincil kaynaklar da değerlendiriliyor.

Between White Eagle and Crescent – Polish Narratives of the Late Ottoman Empire (1830–1918)

Paulina Dominik (University of Oxford)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 1.9.2013 -31.8.2014)

Polonya’nın 1795’te bölünmesiyle birlikte, Osmanlı İmparatorluğu, Polonyalı göçmenlerin sığındığı en önemli ülkelerden biri haline geldi. Bağımsızlık savaşının Osmanlılar tarafından destekleneceğini uman binlerce Polonyalı İstanbul’a kaçtı. Buna rağmen İstanbul’un çoğul kültürlü ve çoğul etnisiteli yapısı üzerine yürütülen tartışmalarda, Polonyalı azınlığın varlığı genellikle ihmal ediliyor. Oysa Beyoğlu’ndaki bazı sokak isimleri bile 19. yüzyıldan gelen zengin Polonya mirasının tanığıdır. Ayrıca göçmenler tarafından kurulan ve sakinlerinin bugün bile kısmen Lehçe konuştukları Polonya köyü Adampol/Polonezköy varlığını sürdürüyor. Bu araştırma projesi, Polonyalı siyasi göçmenlerin Geç Osmanlı İmparatorluğu’ndaki kamusal hayata katılımını bütüncül bir bakışla anlamaya çalışıyor. Göçmenlerin siyasi çabaları yalnızca Polonya’nın bağımsızlığına değil, aynı zamanda çoğu durumda Osmanlı devletinin modernleşme amaçlarına da hizmet ediyordu. Araştırma çalışması ağırlıklı olarak, Polonya-Osmanlı geçmişine dair çeşitli kişisel ve toplu anlatıların izini sürmeye ve bunları çözümlemeye odaklanıyor. Bu yaklaşım, „çifte odaklı milli mesele“, örtüşen aidiyet duyguları ve bağlılıklar, din değiştirme ve kimlik sorunları gibi konuları anlama imkânı sunuyor. Yani bir bütün olarak bu araştırma Polonyalı göçmenlerin ve onların faaliyetlerinin Geç Osmanlı İmparatorluğu’ndaki çoğul kültürlü ve çoğul etnisiteli mozaik içindeki yerini ortaya çıkarmayı deniyor.

Yayın: Paulina Dominik: „A Young Turk from Lehistan: Tadeusz Gasztowtt aka Seyfeddin Bey (1881 – 1936) and his Activities During the Second Constitutional Period (1908 – 1918)“,: Occasional Papers in Ottoman Biographies içinde (Yay.Haz. Christoph Herzog/Universität Bamberg), Cilt 2, 2014.

Ahmet Rasim’s Şehir Mektupları and Fin-de-Siècle Istanbul

Melih Egemen (Harvard University)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 1.9.2013 – 28.2.2014)

Bu doktora çalışmasında, Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet İstanbulu’nda kozmopolitizm ve çoğul kültürlülük konuları araştırılacak. Birbiriyle bağlantılı üç konu kompleksi çalışmanın odağını oluşturuyor: 1. İstanbul’a ve şehrin çoğul kültürlü yapısına ilişkin edebi ve gündelik metaforlar; 2. Osmanlıcı, İslamcı ve Türkçü söylemler; 3. Bir emperyal politik sistemden milli politik sisteme geçişi ve bu geçişin çoğul kültürlü bir toplum üzerindeki etkilerini araştırmak üzere bir mercek görevi görecek olan başkent İstanbul.

İçinden geçtiği olağanüstü çalkantılı bir dönem – II. Abdülhamit’in neredeyse yarım yüzyıl süren otokratik hakimiyeti, İttifak ve Terakki’nin otoriter özellikler taşıyan bir nevi modernizmi, bir Dünya Savaşı, ardından gelen yabancı işgali ve nihayet imparatorluk-karşıtı, cumhuriyetçi bir rejimin kuruluşu – İstanbul’u yeniden oluştururken, bu üç katmanlı yaklaşım, yalnızca fin-de-siècle İstanbulu’nun yapısını yeniden kurmamıza değil, aynı zamanda bireysel tarih ve gündelik yaşam tarihi düzleminde gerçekleşen politik değişimlerin etkilerini ele almamıza yardımcı olacak.

Ottoman Diplomats and the Culture of Diplomacy (1761-1821): Ottoman Ambassadors, Chargés d’affairs and Dragomans Between the Ottoman Empire and Prussia

Irina Fliter, M.A. (Tel Aviv University)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 15.6. – 15.12. 2013)

Diplomasi, farklı dinlerden, farklı eğitim geçmişlerine ve farklı sosyal kökenlere sahip Osmanlı devlet mensuplarını biraraya getiriyordu. Buna karşılık Avrupa başkentlerine gönderilen Osmanlı elçileri, sadece merkezi idareden gelen eğitimli Müslümanlar arasından seçiliyordu; ancak Chargés d’affaires ya da bakanlar Müslüman ya da Hıristiyan olabiliyordu. Ve nihayet dragomanlar ya da çevirmenler ise 18. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, neredeyse yalnızca Fener Rumları’nın (İstanbul Rumları) oluşturdukları ilişkiler ağıyla yakın temasta olan Hıristiyanlar oluyordu. Ancak bu doktora çalışmasının amacı Hıristiyan ve Müslüman diplomatlar arasındaki işbölümünü araştırmak değil, Osmanlı diplomasi kültürünü bir bütün olarak gözden geçirmek olacak. 1761 ile 1821 yılları arasında Prusya’ya seyahat eden ya da İstanbul’daki Prusya Elçiliği için çalışan Osmanlı diplomatları semptomatik bir örnek olarak, bu diplomatların gerek içinde hareket ettikleri ilişki ağlarını, gerekse Aydınlanma Avrupası ile yürüttükleri entelektüel tartışmaları gözler önüne serer. Diplomatları sadece politik aracılık rolleri içinde algılayan geleneksel diplomasi tarihinin aksine, Osmanlı diplomatlarının hayatları ve onların Bab-ı Ali ile ilişkileri her şeyden önce kültür tarihinin bir parçası olarak görülmelidir.

20. Yüzyıl Dönümünde Oluşum Sürecindeki İstanbul Burjuvazisi: Hafıza ve (Kendini) Temsil Biçimleri

Ece Zerman (Paris Sorbonne)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, Ekim 2009 -31 Mart 2010)

Bu proje, Geç Osmanlı İmparatorluğu ile Erken Türkiye Cumhuriyeti arasındaki zaman diliminde ortaya çıkan bir İstanbul burjuvazisini kişisel tanıklıklar ve fotoğraflar üzerinden araştırıyor. Bu kaynaklar aracılığıyla, söz konusu toplumsal grubun kendini ve ötekileri nasıl temsil ettiği ve kendi hafızasını ne şekilde yarattığı tartışılıyor. Yeni elitlerin kendilerine bir geçmiş yaratma; hatıralarını oluşturma, toplama ve saklama çabası içine girdikleri, kimi durumlarda ise bu sürecin kurulmakta olan ulusal bellekle kesiştiği görülmektedir. Günlük veya hatırat formunda kayıt tutmak; aile mektuplarını saklamak; fotoğraf albümleri oluşturmak; evlere aile fotoğrafları asmak; hatıra nesneleri biriktirmek bu hafıza kültürünün en önemli unsurları haline geliyor. İnsanların biriktirmeye, kaydetmeye, saklamaya ve sergilemeye değer buldukları şeyler, onları çevreleyen görsel ve maddi dünyayla kurdukları değişken ve karmaşık ilişkiyi incelemek için kullanılacak kaynaklar olarak ele alınıyor.

Alimlerin Bilgi Gelenekleri. Erken Yeniçağ Seyahatnamelerindeki ‘Efsanevi Doğu’

Kornelia Kaschke-Kısaarslan (FU-Berlin)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, Ekim 2009 – 31 Mart 2010)

Bugünün Komşusu – Dünün Tebaası. 1870-1918 Arasında Osmanlı Seyyahlarının Gözünden Osmanlı İmparatorluğu ile Avrupa’nın Kesişim Noktası Olarak Balkanlar

Leyla von Mende (Freie Universität Berlin)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 1.10. -23.12.2010)

Bu doktora çalışması Prof. Dr. Ulrike Freitag gözetiminde yapılmıştır.

Intellectual Trajectories From Ottomanism to Nationalism: The Cases of Mustafa Satı Bey, Tunalı Hilmi, and Abraham Galante

Kerem Tınaz, M.A, (University of Oxford)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 15.6.2014 – 15.9.2014)

Kerem Tınaz’ın doktora projesi Mustafa Satı Bey (1880-1968), Tunalı Hilmi (1871-1928) ve Abraham Galante’nin (1873-1961) eğitim ve dil konusundaki görüşlerini, Osmanlı İmparatorluğu’nun yerine kurulan devletlerde Osmanlıcılıktan milliyetçiliğe dönen kendi entelektüel değişimleri bağlamında inceliyor. Bu çerçevede, özellikle etkinliklerinin etnik ve dini arka planı, toplumsal tarihi ve parçası oldukları entelektüel çevre dikkate alınarak, düşüncelerinin içerikleri ve gerekçeleri üzerinde karşılaştırmalı bir inceleme gerçekleştirilmesi hedefleniyor. Bu doktora çalışması, Osmanlı tarih yazımına sorgulayıcı bir katkı sunmayı amaçlıyor. Burada geç dönem Osmanlı İmparatorluğu’nun çoğulcu yapısını inceleyebilmek ve ayrıca Osmanlı İmparatorluğu ile onun yerine kurulan devletler arasındaki entelektüel süreklilikleri ve kırılmaları ortaya çıkarabilmek amacıyla, farklı etnik-dini arka planlara sahip düşünürleri dikkate alan, kapsayıcı bir yaklaşım benimseniyor.

Autobiography at the End of Empire: Modernity and Change in Selfnarrative About the Late Ottoman Empire, 1880s–1920s

Philip Wirtz, M.A. (SOAS, London)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora bursu, 16.8.2010 – 10.9.2010)

Bu doktora projesi, Osmanlı İmparatorluğu’nun son elli yılının Türkçe otobiyografilerde nasıl betimlendiğini araştırıyor. Bununla birlikte buradaki otobiyografiler birer edebi eser olarak değil, Osmanlı kültür ve sosyal tarihinin kişisel bakış açısından verilen tarihsel tasvirleri olarak okunuyor. Doktora çalışması otobiyografi yazımının nedenlerini araştırıyor; ele alınan konu bağlamlarını sorguluyor ve yazarların tarihsel değişimi en geniş anlamda nasıl değerlendirdiklerini ve yeni şekillenen ulusal kimliklerin nasıl ifade edildiğini sergilemeyi deniyor.

Bu doktora çalışması Prof. Benjamin Fortna’nın gözetiminde gerçekleştirildi. Metin projeyle bağlantılı olan ve Richard Wittmann’ın Christoph Herzog ile birlikte yayıma hazırladığı „Individual and Empire in the Near East“ (Routledge) başlıklı dizi içinde kitap olarak yayımlanmıştır.

World War I and the Armenian Catastrophe: The Politics of the Archive, Fiction and Auto-/Biographies in Turkey

Dr. Hülya Adak (Sabancı Universität Istanbul)
Destekleyen kuruluş: OII (doktora-sonrası bursu, 1.10.2011 – 30.5.2012)

Dr. Hülya Adak (İstanbul Sabancı Üniversitesi) 2011–12 yıllarında doktora sonrası bursiyeri olarak, Osmanlıca-Türkçe kişisel tanıklıklar temelinde Birinci Dünya Savaşı ve Ermeni Soykırımı’nı çalıştı.